Dit is een vervolg op mijn bespreking gisteren van het idee om een gelijke beloning voor man en vrouw wettelijk te regelen via een wijziging van de wet op de ondernemingsraden. Vandaag: mogelijke negatieve gevolgen.

In het stuk waarin ik gisteren mijn bezwaren tegen de initiatiefwet van Keklik Yucel uiteen zette, gaf ik een paar voorbeelden van vergelijkbare wetten en wat die voor ongewenste gevolgen hadden. Na enig verder nadenken besloot ik al direct na het schrijven te proberen te formuleren wat met deze aanpak concreet mis zou kunnen gaan. Dat is een veel lastiger taak, om de doodeenvoudige reden dat de toekomst zich nu eenmaal niet voorspellen laat. Laat ik daar voor de volledigheid nog aan toevoegen, dat dat in zekere zin ook een belangrijke kritiek was op het onderhavige wetsvoorstel, zodat ik me hier ook naar eigen gevoelen mogelijk op glad ijs begeef.

Het probleem dat met deze wet wordt aangevat, is dat mannen beter in staat blijken loonsverhogingen af te dwingen dan vrouwen. En dat dat een ongelijkheid in beloning tot gevolg heeft die als oneerlijk ervaren wordt, als die beloning voor hetzelfde werk gegeven wordt. In feite is dit een interessant sociologisch fenomeen als je er sec naar kijkt, omdat het een verschil tussen de man en de vrouw impliceert. Natuurlijk, het gaat om een kwestie van gemiddelden, maar toch. Maar de vraag wordt niet gesteld of dit een cultureel fenomeen is of een gevolg van aangeboren talenten. Toch lijkt me dat een belangrijke vraag die eerst zou moeten worden beantwoord, aangezien in het eerste geval wetgeving zinvol kan zijn om veranderingen te helpen ontwikkelen, terwijl in het tweede geval dit een poging is tegen de menselijke natuur in een gewenste verandering te forceren.

Wie op dit gebied enigszins onderlegd is, zal nu nattigheid gaan voelen. Morrelen aan sociale patronen die ontstaan op basis van specifieke aanleg zijn zelden zinvol, omdat het een poging is natuurlijke verschillen die als onrechtvaardig worden ervaren met wetgeving te corrigeren, of zelfs te herstellen. Het neemt de oorzaken niet weg, zodat er twee dingen kunnen gebeuren:

1) er verandert weinig tot niets, en de nieuwe regels worden grosso modo genegeerd
2) er treedt een ongewenste ontwikkeling op als mensen er op gaan reageren

Van wetgeving die niet met de realiteit van alledag in overeenstemming is, mag je hopen dat de eerste mogelijkheid prevaleert. Maar mogelijkheid 2 is waar we ons op moeten richten als we koffiedik gaan kijken.

Wat ik me na het schrijven van het eerste stukje hierover af vroeg is, welk mechanisme op de werkvloer leidt tot loonsverhogingen van mannelijke werknemers? En welke functie deze mechanismen hebben in het totaal van alle werknemers, die ongeacht hun aangeboren talenten hetzelfde werk doen? Als er mensen (vaak mannen dus, maar hiervoor is dat eigenlijk irrelevant) in staat zijn bij hun werkgever een hoger loon af te dwingen voor hetzelfde werk als anderen, functioneren zij als pioniers, voortrekkers zo U wilt. Dat zal tot gevolg hebben dat op termijn de rest van de werknemers eveneens profiteert, omdat zij in staat zullen zijn zich mettertijd op te trekken naar hetzelfde niveau als dat van de pioniers. Ultimo met een beroep op rechtvaardigheid. Omdat de werkgever zal beseffen dat er ook een morele reden is voor een hogere beloning van de rest der werknemers, zal zijn verzet tegen een verhoging voor hen minder heftig zijn. Het gevolg is een haasje-over van beloningen die in het voordeel van alle werknemers is.

Echter, als wettelijk wordt vastgelegd dat het niet is toegestaan om een enkeling meer te betalen voor hetzelfde werk, dan betekent dat dat als een pionier hoger loon wil, hij voor de gehele groep werknemers een hoger loon zal moeten bedingen. Een simpele rekensom maakt duidelijk dat dat voor veel bedrijven een aanzienlijke aderlating van de winst zou betekenen, en bovendien een majeure operatie. Doordat een simpele vraag om hoger loon voor een groep mensen veel grotere repercussies heeft dan voor een individueel geval, zal het resulteren in meer verzet van de directie, en moet het verzoek met meer argumenten worden omkleed. Dat het bij grotere bedrijven de vrijheid van handelen van de afdeling human resources sterk zal beperken is daar een bijkomend gevolg van. Dat het door de grotere weerstand ook demotiverend werken zal is een tweede probleem waarvoor ik niet zo snel een oplossing zie.

Het laat zich raden wat hiervan het gevolg zal zijn: stagnatie van de loonontwikkeling. Per saldo zal de gehele groep werknemers er daardoor op achteruit gaan. Een eerlijker behandeling legt voor beslissers soms processen bloot die tot dan onbewust werkten in hun nadeel. Aangezien dit niet het doel van deze wetgeving kan zijn, zou het beter zijn als zij achterwege bleef.

Naschrift dinsdagochtend
Mevrouw Yucel was zo vriendelijk mij gisteren links naar de betreffende stukken toe te zenden:
Inleidende aankondiging op partijsite PvdA
Alle linkjes die voor de Kamerbehandeling van belang zijn. (Wetteksten, Advies RvS, advies Commisiebehandeling etc)

Ook na lezing van de stukken is mijn gevoel over de essentie van deze aanpak niet verdwenen. Ook uit de stukken komt naar voren, dat dit in de eerste plaats is gericht op het aanpakken van wat wordt genoemd ‘de onverklaarbare factoren’ (deze term vindt u terug in de stukken waar de links hier net boven verwijzen). Niet alleen is dat voor mijn gevoel een eufemisme voor de aangeboren talenten die de verschillen tussen man en vrouw definiëren, maar ook lijkt dit me daardoor een poging tegen de verdrukking van idealen in iets te willen bewerkstelligen. Het klinkt ontzettend obligaat om dan te zeggen dat dit tegen de natuur (van mensen) in wil gaan, maar daar komt het denk ik in essentie wel op neer. Daarmee blijft naar mijn gevoel wat ik hierboven gisteren schreef recht overeind.