De realiteitswaarde van bepaalde processen tonen zich vaak pas als de situatie achter zo’n proces lijkt te veranderen. Evenzo geldt dat voor de intenties waarmee men aan zo’n proces begon. In Genève zien we momenteel een fraai voorbeeld.

De onderhandelingen over een einde aan de Syrische burgeroorlog zitten vast. Muurvast. Vorige week werden ze na een weekje uitstel hervat, maar de ‘gematigde oppositie’ heeft nu al laten weten dat er geen raakvlakken met de regering in Damascus zijn. Dat er aandacht aan de uitspraken van die oppositie wordt besteed is opmerkelijker dan die uitspraken zelf. Het koste al de grootste moeite hen aan de onderhandelingstafel te dwingen, en het vertrek van een groot deel der Russische interventiemacht sinds vorige week lijkt hen het onterechte idee te geven dat ze met steun van de USA alsnog die burgeroorlog zouden kunnen winnen.

Dat Rusland intussen heeft gedreigd schenders van het bestand weer te zullen bombarderen, heeft de Nederlandse pers dan ook niet gehaald. want wij willen zo graag dat die oppositie winnen kan – ook al hebben we geen beeld van wat Syrië dan te wachten staat, ons moreel kompas geeft ons de illusie dat dan alles goed zal komen. Kort gezegd: waanzin en idiotie. Maar wat kun je anders verwachten in een land waar men in prominente actualiteitenprogramma’s op de tafel danst als de ene dictatuur lijkt te worden vervangen door de volgende? De opgewekte toejuichingen van dat verwarde personage de volgende dag spraken boekdelen. Er was weer hoop. Op iets. Op een prevaleren van westerse waarden, al getuigt een dergelijke uitspraak vanzelfsprekend op een verderfelijk imperialistisch gedachtegoed. Toch kun je het anders niet duiden.

Enfin, wat ontbrak in al deze analyses, is kennis van de geest die het Midden Oosten regeert. Daarmee doel ik niet op Allah, maar op het Arabische culturele axioma dat de winnaar gelijk heeft. En onderhandelingen in Genève, na de oorlog bijna te hebben gewonnen, dat dat al als een nederlaag voelt is begrijpelijk. Zodat de uitkomst van onderhandelingen dat Assad gewoon president van Syrië blijft niet tot de mogelijkheden behoort – vanuit het standpunt van die gematigde oppositie.

Maakt ze nog kans, de gematigde oppositie? Zelfs als je ze vriendelijk gezind bent zijn er weinig lichtpuntjes te ontdekken. Inderdaad, de Russische terugtrekking heeft hun positie in zoverre verbetert, dat men nog slechts tegenover Assad en zijn Iraanse bondgenoten staat. Maar is dat voldoende om die burgeroorlog nog te winnen en Assad te verjagen? Laten we serieus blijven: als Rusland binnen een week het grootste deel van haar troepen terug naar huis kan halen, dan kan het die binnen een week weer aan het front brengen ook. En de Russen hebben voor iedereen helder gemaakt dat de val van het regime-Assad niet tot de mogelijkheden behoort. Voortzetting van deze oorlog lijkt daarom erger dan zinloos.

Theoretisch is daar nog altijd de kans op een paleisrevolutie tegen Assad, maar dat zou op termijn de val van het regime betekenen, zodat Rusland dat niet steunen zal. En Russische steun is voor alles in Syrië op dit moment essentieel.

Waarom Rusland dan zo plotseling haar troepen terug getrokken heeft? Ik gaf daar vorige week al een overzicht van, maar bij het schrijven van dit stukje viel me in dat ik nog een belangrijk punt vergeten ben, namelijk wat gebeurt er als de wapenstilstand afloopt omdat de oppositie niet wenst te onderhandelen? Kijkt u daarvoor eens op de kaartjes bij onze eerdere stukken over Syrië. Aleppo is zo goed als ingesloten, en zoals ik eerder stelde: de val ervan beëindigt de militaire rol van de gematigden definitief. Als men in Genève wegloopt,zou dat de kans op een bestorming van Aleppo enorm vergroten. Niet waarschijnlijk dat Rusland daarbij betrokken wil worden, want dat wordt een bloedbad. Letterlijk.

Zijn de troepen van Assad daarvoor sterk genoeg? Het lijkt er op. Gisteren kwam het bericht dat men Palmyra dicht genaderd is. Dat is een IS-bolwerk, en dus van de wapenstilstand uitgesloten. Maar dat het Syrische leger zonder rustpauze direct op IS af gaat maakt duidelijk dat het reserves heeft, en zich voldoende sterk voelt de strijd militair te beslissen. Als het er in slaagt IS uit Palmyra te verjagen, mag de gematigde oppositie blij zijn als de onderhandelingen in Genève gaande blijven.