Gisteren kreeg de wereld tot haar verrassing te horen dat de Russische president Putin de terugtrekking van Russische troepen uit Syrië bevolen had. De reacties waren veelzeggend.

De aankondiging was onverwacht, maar dat de Syriërs het al enige tijd moeten hebben geweten staat wel vast. Verandert het iets aan de militaire situatie? Vooralsnog heel weinig. De bases die de Russen hebben gebouwd in de omgeving van Latakia blijven operationeel, en dat was de kern van de interventie in Syrië.

Diplomatiek hebben de Russen hiermee opnieuw een sterke zet gedaan. Door zichzelf spontaan en zonder verder overleg terug te trekken in de coulissen – zonder de verzekering dat ze niet op het slagveld zullen terugkeren – behouden ze de troef van hernieuwde interventie. En alle tegenstanders weten hoe dodelijk Rusland het afgelopen half jaar op de Syrische slagvelden heeft huisgehouden. Daarmee zal het Russische woord aan de onderhandelingstafel zwaarder wegen dan dat van veel andere deelnemers.

Wat de Russen vooral hebben gedaan was het regime-Assad overeind houden en een nieuwe basis geven. Dat is onmiskenbaar geslaagd, maar de vraag in hoeverre de Russen ook militair nodig zijn om hem overeind te houden werd eigenlijk nooit gesteld. Daar zien we een mankement van veel westerse overheden en hun vrij monomane reacties op wat Rusland in Syrië deed, en de rechtvaardiging daarvoor. Minister Koenders leverde daarvan gisteren weer eens een exemplarische reactie.

Een andere karakteristiek-domme reactie kwam gisteren van de NOS. Op de redactie van het Journaal heerste kennelijk de overtuiging dat de Russen er met de staart tussen de benen vandoor gaan. Het enige waarbinnen dàt narratief past is de berichtgeving die de NOS ons de afgelopen zes maanden voorschotelde. Het miskent op groteske wijze wat hier gebeurt. Dat de Amerikanen een wat beter beeld hebben van de gevolgen van deze Russische zet, wordt geïllustreerd met de bokkige reactie dat deze terugtrekking wel èrg onverwacht komt. Het is ook nooit goed, ben je geneigd te reageren. Overigens is ook de reactie: Eerst zien, dan geloven want er is al vaker zoveel beloofd ietwat vreemd, aangezien het in dergelijke gevallen nooit gaat om een spontane actie die niet onder aanwijsbare druk plaats vindt.

De vraag die ik nog nergens behandeld heb gezien is: wat wordt de nieuwe situatie? Want dat is de essentie waarom het gaan moet, natuurlijk. Dat valt nog niet mee, en een nauwkeurige overweging verklaart waarom Putin het niet langer nodig oordeelde dat zijn troepen daadwerkelijk meevochten.

• Het regime-Assad heeft naar Russisch oordeel haar crisis onmiskenbaar overleefd.
• De onderhandelingen in Genève kunnen nu voortgaan zonder dat Rusland als direct betrokkene aan tafel zit
• De Iraanse troepen in Syrië blijven waar ze zijn, en vechten gewoon door.
• De ‘gematigde’ Syrische oppositie is versplinterd.
• Met het verdwijnen van Russische troepen is de kans op een directe confrontatie met de USA weg.
• Rusland behoud de mogelijkheid om indien noodzakelijk snel te kunnen ingrijpen.
• De Syrische luchtmacht zal ongetwijfeld een donatie oudere Russische toestellen hebben gekregen.
• Excuses voor een directe Amerikaanse betrokkenheid bij de strijd zijn hiermee definitief onmogelijk geworden.

Dit lijstje kan nog worden aangevuld, maar de portee is iedereen duidelijk. Wat Rusland aan militaire effectiviteit inlevert in een oorlog die grotendeels een wapenstilstand betreft, wint het aan diplomatieke vrijheid van handelen. Ondanks dat het zeker besproken zal worden, lijkt nauwelijks voorstelbaar dat men president Assad zal laten vallen.

Aangezien dit precies de eis was, waarmee de Syrische oppositie in Genève alle onderhandelingen blokkeerde, is ook hier een positie veranderd die niet noodzakelijk een versterking van de positie van die oppositie behelst. Door zichzelf van partij te reduceren tot belangrijk waarnemer, ontslaat Rusland zichzelf van de positie van eerste onderhandelaar, waar die positie alleen maar onplezierige keuzes kan vragen. Nu het Syrische regime opnieuw eerste geworden is, zal men meer met de realiteit van haar wensen rekening moeten houden. Onplezierige gedachte, maar we zullen er aan moeten wennen dat ook wij hierdoor gedwongen worden het behoud van Assad te accepteren.

In feite zijn het westen en de gematigden in Genève nu plotseling ongewild aan het onderhandelen met het regime-Assad. Iets wat men nooit wilde, maar wat de Russische betrokkenheid noodzakelijk maakte – ONDER EEN RUSSISCHE PARAPLU. Die paraplu is nu verdwenen, en dat zal de komende tijd een zeer schrijnend gevoel op gaan leveren.