De NOS had naar aanleiding van de Toeslagenaffaire haar eigen goedmaak-interview met een van de slachtoffers, en ging vol op het etnisch profileren orgel.

Het meest macabere aan het gezwets dat volgde was de oeverloze discussie over wat algoritmes wel of niet zouden mogen onderzoeken in de jacht op bijstandsfraudeurs. Wat welbeschouwd behoorlijk schizofreen is, omdat het niet meer dan bijvangst is in de hele Toeslagenaffaire. Maar voor het Deugvolk lijkt het nu de hoofdzaak te worden.

Het idee achter algoritmes is juist dat het opspoort wat de risicogroepen zijn, en verder onderzoek moet dan uitwijzen in hoeverre daar handen en voeten aan gegeven moeten worden. Dat veel van de pointers inderdaad veel mensen met een hoog etnisch profiel aanwijzen is dan weliswaar ongelukkig, maar niet per ongeluk. Want je kunt het wel problematisch vinden, maar feit is dat etnisch geprofileerd verreweg de meeste resultaten geeft als je zoekt naar fraude. De NOS noemde onder andere zoekqueries als:

Er bestaat geen discussie over zaken als

• leeftijd
• aantal kinderen
• iemand in het verleden fraude heeft gepleegd

Maar bij de NOS denkt men de wenkbrauwen te moeten fronsen bij:

• vakantiegedrag
• in hoeverre iemand meewerkt aan zogenoemde participatietrajecten
• nieuwe inschrijvingen van auto’s op een adres

Dat dit geen logische risicoprofielen zijn kunt u mij niet wijsmaken. Dat iemand die met een bijstandsuitkering elk jaar op vakantie familiebezoek gaat naar – laten we zeggen – Somalië van zijn bijstandsuitkering, geen twee jaar oude BMW zal kunnen rijden lijkt me al evenmin vreemd. Maar bij de NOS hebben ze een medewerker van een universiteit gevonden die er desalniettemin vraagtekens bij zet:

Toch kan er ook onbedoeld sprake zijn van discriminatie, zegt Marlies van Eck, aan de Radboud Universiteit gespecialiseerd in de juridische kant van algoritmes.

Die vervolgens op dit spekgladde onderwerp prompt onderuit gaat door over te stappen op:

Ook wat je doet of niet doet, of waar je woont, kan veel zeggen over je etniciteit of je geslacht. Zo wonen er in sommige wijken meer mensen van buitenlandse afkomst: als je in die wijk woont, geeft je postcode aan dat je een grotere kans hebt om een migratie-achtergrond te hebben.

Maar aangezien zelfs de GeenStijl Allochtonenmeter niet meer bestaat, – waar ik zojuist achter kwam toen ik even ging kijken of ikzelf wordt gediscrimineerd als men onderzoek naar mij doet – is het in ieder geval kennelijk iets dat mensen belangrijker vinden dan ik dacht. Anders gezegd: kan ik met mijn bijstandsuitkering maar beter niet in een wijk met veel allochtonen wonen, op gevaar af dat mijn incidentele tas boodschappen een uitkeringsrisico wordt? Maar als je met een bijstandsuitkering in een chic deel van Amsterdam-Zuid woont, is dat niet veel verdachter?

Zoals u ziet is veel van deze pointers in de eerste plaats niet meer dan dat: pointers. Het laat ook zien dat de Toeslagenaffaire oneigenlijk wordt ingezet om normale controles op fraude verdacht te maken. Want meer dan indicaties zijn dingen niet, en pas bij meerdere van dergelijke indicaties horen de alarmbellen af te gaan.

Feitelijk discrimineert dat NOS-artikel: de autochtoon. Is dat on-etnisch profileren? Men gaat er al op voorhand van uit dat dergelijke combinaties van factoren vooral allochtonen en etnisch uitgedaagden gaan treffen. Dat je als autochtone sloeber toch niet verder komt dan een weekje met een tent op bezoek bij een kennis in Drenthe.

 

---

Meer over algoritmes en hun werking vindt u hier. Meer over etnisch profileren leest u hier.