Het meest opmerkelijke thans bij veel zaken die maatschappelijk mis gaan is het excuseren van zwakzinnig moreel besef.

Dit kun je op twee manieren lezen, en dat is geen toeval. Zwakzinnig moreel besef kan zowel in gaan op het moreel besef van zwakzinnigen, als een diskwalificatie in houden van mensen die beter zouden moeten weten. Zoals zich journalist noemende medewerkers van De Volkskrant bijvoorbeeld. Toevallig heb ik van dat laatste hier een aardig voorbeeldje; de heer Hassan Bahara schreef een week of drie terug een stuk over zwakbegaafde jonge huurmoordenaars op zoek naar erkenning status en geld.

Titel en ondertitel suggereren geen afschuw, maar begrip voor de beperkte logica van de ze mensen en hun verlangens. Impliciet zit daarin het verwijt verpakt: dat het deze zwakbegaafde jonge huurmoordenaars op een andere wijze onmogelijk blijkt deze felbegeerde zaken te verwerven. Tsja. “Als mijn kut een lul was geweest had ik homo moeten worden”, placht een vroegere vriendin te zeggen. Plastisch geformuleerd, maar minstens zo waar. Deze vriendin was zich in echter ieder geval bewust van de beperkende gevolgen van een onrealistische wens. Hassan Bahara doet niet veel anders dan de zaak rationaliseren .

De meest gebruikte typering voor deze groep hitters is ‘zwakbegaafd’. ‘Al jong krijgen ze te maken met allerhande hulpinstanties die zeggen dat er wat mis met ze is’, zei de Leidse lector Jeugdcriminaliteit Jan Dirk de Jong vorig jaar in de Volkskrant over de grote groep geharde criminelen waaruit de huurmoordenaars worden gerekruteerd. ‘Ze krijgen een stempeltje op hun hoofd.’

Over de moraal van dit verhaal horen we weinig anders dan dat het niet zo goed uitkomt voor het beeld dat we in Nederland van jonge Marokkanen hebben. En ook advocaten maken er dankbaar gebruik van:

Ook advocaten die jonge verdachten van moord bijstaan, wijzen op hun beperkte verstandelijke vermogen.

Zwakzinnig moreel besef toont derhalve ook dat moreel besef geen kwestie is van IQ, maar van een zekere vorm van wensdenken. Voor advocaten, omdat het hun cliënten een excuus verschaft om zich te hebben gedragen als zij deden, voor VK-journalisten, om óók al te kunnen uitleggen dat het niet de schuld was van de daders, maar van de maatschappij. Dat je voor de klacht dat we niet allemaal gelijk geboren worden bij onze lieve heer moet zijn, en nergens anders is een stap die voor de beperkte gedachtewereld van deze mensen, die formeel hoogopgeleid zijn, maar daarvan niet getuigen met hun daden..

Jonge Somaliër en zijn rechter
Datzelfde zagen we deze week ook bij de rechter die een jonge Somaliër veroordeelde tot 20 dagen celstraf (zijnde zijn periode van voorarrest!!) veroordeelde. Die man was weliswaar volwassen toen hij zijn daad pleegde, maar gezien zijn geringe geestelijke vermogens werd hij toch maar berecht onder het jeugdrecht. Mag ik daar ook onder als ik begin te dementeren, en me aan verpleegsters en hun dochters vergrijp? Of, concreter: was iemand op het idee gekomen de man te vragen (er werd een heel onderzoek naar zijn verstandelijke ontwikkeling etc gedaan, op basis waarvan de rechter in zijn vonnis de meest abjecte ideeën opnam) of hij zijn daad ook had gepleegd als hij nog in Somalië had geleefd? Het antwoord behoeft weinig fantasie, maar had een veel argument voor de rechter moeten zijn: reken maar dat hij geantwoord had dat hij in Somalië door iemand op zijn minst halfdood geslagen was. Moreel besef was er wel, maar leek hem kennelijk in Nederland niet van toepassing door het ontbreken van adequate sancties

Het was derhalve juist humaan geweest die man tot tenminste twee jaar te veroordelen, al was het maar om zijn culturele verwarring niet verder te vergroten. Het zou ook hebben getoond dat de morele verwarring vooral werd veroorzaakt door het gebrek aan adequate handhaving in ons land. In zijn zwakzinnigheid realiseerde hij zich niet dat ons gebrek aan consequent handhaven van een moraal niet betekent dat die er niet is.

Dat rechters en journalisten dit niet beseffen toont een stuitende zwakzinnigheid die moet hebben plaatsgevonden bij de ontwikkeling van hun eigen morele besef. Consequenties lijkt men er niet aan te willen verbinden, maar moet dit dan maar zonder gevolgen blijven?