Vanochtend is in de rechtbank op Schiphol Wildersproces2 eindelijk in ernst begonnen. Niets te vroeg, want het feit waarover vervolgd wordt vond al ruim tweeënhalf jaar terug plaats.

Vandaag is de zitting van het preliminaire verweer, waarbij de advocaten van Wilders zullen aanvoeren dat het OM grond nog recht heeft Wilders te vervolgen. Daarover bestaat maatschappelijk meer onenigheid dan binnen justitie, zo lijkt het, en dat is een significante kwestie die de positie van het OM per saldo zal verzwakken. Die schijnbare eensgezindheid binnen justitiële kringen toont zich in de wijze waarop na het échec van Wildersproces1 al enige jaren wordt toegewerkt naar een basis om uitspraken zoals Wilders die in april 2014 deed te kunnen aanpakken. Dat het hier meer om de persoon en zijn oogmerken lijkt te gaan dan om de specifieke uitspraken is een in veel opzichten onuitgesproken aanname, waarvoor wel degelijk goede gronden zijn. De herinnering aan het proces waarin Hans Janmaat op volkomen oneigenlijke gronden veroordeeld werd zou in dat verband een waarschuwing dienen te zijn.

Wilders’advocaat – Geert-Jan Knoops – is van een ander slag dan Bram Moszkowicz dat was. Knoops is principiëler van aanpak. Waar Moszkowicz primair op vrijspraak mikte met vrijwel alle beschikbare middelen – en daarbij het OM onbarmhartig zeer te kijk zette – lijkt de keuze voor Knoops achteraf bezien een gelukkige noodzaak na het schrappen van Moszkowicz als advocaat. Knops is iemand die het principe fundamenteel aanvecht, en dat lijkt door de herhaling van deze justitiële poging om Wilders de mond te snoeren een noodzakelijke aanpak om te voorkomen dat we iedere vijf jaar met dit soort gedonder zitten. Geert Wilders uitspraak van vanmorgen dat het OM met deze aanklacht het terrein van de politieke plaatsbepaling betreedt snijdt daarom meer hout dan velen graag zullen toegeven.

Knoops zegt dat hij „een aantal fundamentele verweren zal voeren die passen bij het unieke karakter van de zaak”. Hij wil niet op de inhoud ingaan. De strafpleiter zal zonder twijfel ingaan op enkele incidenten in de afgelopen maanden.

Dat maakte Knoops vanmorgen dan ook direct waar:

Het proces tegen Geert Wilders is een onmogelijke taak voor de rechtbank. Dat betoogt advocaat Geert-Jan Knoops. Een vonnis over de omstreden ‘minder Marokkanen’-uitspraken van Wilders is in feite een oordeel over het partijprogramma van de PVV en het politieke besluitvormingsproces, vindt de raadsman. Alleen al daarom moet het proces volgens hem direct worden gestaakt.

En:

Volgens Knoops is de strafzaak tegen Wilders een politiek proces. “De rechters moeten zich uitspreken over het soort democratie dat Nederland zou moeten hebben. Het Openbaar Ministerie vraagt indirect om een oordeel over het functioneren van de PVV en haar politieke programma. De rechtbank moet zich hiervoor niet laten lenen.”

Hoe waar dit ook is, het laat opnieuw de onzekerheid van de politieke klasse in Nederland zien. Want welbeschouwd zou dit proces in de context van een verbod op de PVV dienen te worden gevoerd. In Nederland zijn eerder politieke partijen verboden, maar partijen verbieden die in de Kamer zitten is nooit eerder vertoond (de NSB werd pas verboden na de Tweede Wereldoorlog, en ik weet niet eens helemaal zeker of zij formeel ooit verboden wèrd).

In de Angelsaksische wereld is het verbieden van partijen mijns inziens nooit gepoogd. Dat het kans van slagen heeft geloof ik ook niet, maar dat is een verschil waarvan ook Knoops zich bewust zal zijn. Dit preliminaire verweer is dan ook vooral bedoeld om een basis te leggen voor volgende stappen.

Naar ik verwacht wordt in ieder geval het element showproces nog voor het voetlicht geplaatst. Dat pakket van 6400 aangiften, die men met groot vertoon publiekelijk en werkelijk gênante voorbeelden van pathos door niet-direct betrokkenen ging doen – vertoont er onzindelijke kenmerken van. Als het aantal aangiften als argument wordt aangevoerd voor het belang van een veroordeling, kan eigenlijk alleen een showproces volgen. En hoe de uitslag hiervan ook worden gaat: een showproces is het nu al. Maar dat de rechtbank om die op zich goede reden het proces laat staken is door de opgebouwde maatschappelijke druk al vrijwel onmogelijk geworden. Objectief gezien een hele goede reden voor de rechtbank om het proces te staken, maar of zij daartoe de moed hebben zal? Ik vind het moeilijk me dat voor te stellen.

---

Volg ook ons uitgebreide dossier over Wildersproces2

---

NB
Wie vandaag ontevreden is over de snelheid van de Livestream, kan beter op Twitter @SaskiaBelleman volgen.