In zijn wekelijkse column voor Elsevier besprak Geerten Waling dat minister Ollongren de lokale democratie er voor wil behoeden trekpop te worden van criminelen. Ze wil die criminelen vóór zijn.

Een andere conclusie kun je niet trekken: de maatregelen van de minister zijn er op gericht te zorgen dat criminelen geen greep kunnen krijgen op raadsleden in lagere overheden door hen al in de houdgreep van lokale partijen en hun besturen te manoeuvreren.

Zo schijnt er ondermijning te zijn door drugsbendes, de vastgoedwereld en outlaw motor gangs, wat zich uit in nare bedreigingen en intimidatie van bestuurders en politici.

Op dit moment in het betoog kwam mij een oud bon mot in gedachten, dat stelt dat criminelen de verliezers zijn in de race om wie een bevolking als eerste wil uitpersen en knechten. De winnaars in die race zullen de overheid vormen, de verliezers de criminelen. Hoeveel er ook op valt af te dingen, dat minister Ollongren zich nu gedraagt alsof dit de race is die zij alsnog winnen moet is omineus. Zowel wat betreft haar attitude tegenover de bevolking als die aangaande haar eigen positie: ze beoordeelt die kennelijk als te wankel om de bestaande controlemechanismen te vertrouwen.

Hier moeten ook nog eens twee vragen bij worden gesteld. hoe erg is die invloed en welke effecten zou die kunnen hebben? En vraag twee, als die invloed zo belangrijk is voor criminelen is dan niet de volgende logische stap dat zij zullen proberen hele (lokale) partijorganisaties over te nemen? (VVD, iemand?). Het klinkt wellicht wat vreemd, maar ook criminelen zijn mensen die recht op vertegenwoordiging op politiek niveau hebben. Waar nog bij komt, wat je exact als definitie van crimineel beschouwt? Zo lang er geen merkbare invloed van uit gaat op de maatschappij doordat ambtenaren hun gedrag gaan veranderen vind ik het niet bijzonder schokkend – over wat waarlijk criminele partijen zijn heb ik zo mijn eigen gedachten zult u begrijpen.

En als zo vaak met wat Ollongren doet lijkt er niet te zijn nagedacht over de keerzijde van de maatregelen. Een democratisch stelsel is in optima forma een gevoelig afgesteld evenwicht. Als mensen zich er niet langer meer door vertegenwoordigd voelen gaan z het of negeren, of richten hun eigen partijen op. Hoe succesvol in de jaren tachtig Koot & Bie waren met hun Tegenpartij-parodie schokte politiek Nederland (ze werd zelfs nog eens gepeild op 7 zetels) toentertijd tot op het bot, maar de juiste lessen blijken er niet uit te zijn getrokken. Criminaliteit en sympathie voor de mensen die in het hoekje zitten liggen niet ver uit elkaar.

Alle kans dat dit voor mensen als minister Ollongren een dusdanig angstwekkend perspectief is, dat zij de democratie liever in het geheel zouden willen afschaffen. De wijze waarop de olifant Ollongren te keer gaat in de democratische porseleinkast lijkt daar op te wijzen. Maar uiteindelijk miskent dit vooral hoe een maatschappij functioneert, met al haar feilen en mankementen.

En dat de maatschappij niet maakbaar is, zouden we onderhand echt moeten weten. Dat partijen van hun vertegenwoordigers trekpoppen kunnen maken is daardoor eerder contraproductief dan dat het iets gaat oplossen. En helpen zal het niets.