Het vertrek van D66-leider Alexander Pechtold kent wat bijzondere kanten. En pijnlijk vergelijkingsmateriaal.

Het vertrekmoment van Pechtold is niet het meest opmerkelijke aan de man, wel dat hij kan vertrekken zonder een grote inkomstenval te ervaren. De regelingen voor politici zijn tamelijk ruim, en in het geval van Pechtold valt op dat de vrijwilligheid van zijn vertrek zijn inkomsten niet anders zou aantasten dan als hij bij verkiezingen buiten de boot gevallen was. Met andere woorden: waarom is anders dan voor elke andere gewone Nederlander zelf opstappen geen formele reden hem eenzelfde uitkering als bij gedwongen vertrek uit de Kamer te onthouden?

Dat kan formeel slechts als hij niet solliciteert, maar de geschiedenis van Femke Halsema toont dat het in de praktijk niet voorkomt dat je bij het bereiken van recht op volledige rechtszekerheid (daarvoor geldt overigens een aanzienlijk minimum aantal jaren in de Kamer) echt wordt opgejaagd. Halsema werd deze zomer burgemeester van Amsterdam, maar had er 6,5 jaar over gedaan om op een wachtgeld van 70% van haar laatstverdiende loon de baan voor de rest van haar leven uit te zoeken. Al bij het vertrek van Halsema in 2011 werd hierop luid en divers commentaar geleverd, en gezegd moet zijn: alleszins terecht, die periode van 6,5 jaar bankzitten in aanmerking genomen.

Het gebrek aan onderscheid tussen een vrijwillig vertrek en een formeel ontslag is in het geval van politici niet altijd eenvoudig te trekken, ook een minister die gedwongen aftreedt lijkt dat formeel altijd nog vrijwillig te doen. Niemand lijkt iets aan deze dwaze situatie te willen doen, maar zoiets werkt dan ook door in de rechtszekerheid voor politici. En die ìs genereus.

Gisteren schreef Ton van Dijk op HP/DeTijd een venijnig stuk over de wijze waarop Pechtold nu gebruik maakt van de mogelijkheden van het systeem. Mijn afkeer van Pechtold is groot, maar ik vind de daar gebruikte argumenten vrij mager, hoezeer mijn sentiment er ook naar smacht de man er mee om de oren te slaan. Pechtold vertrekt anderhalf jaar na verkiezingen uit de Kamer en het tot stand brengen van een kabinet (dat van mij mag worden doorgespoeld). Dat is niet niks, en van kiezersbedrog spreken lijkt me wat al te kort door de bocht. Je moet niet alles geloven dat in Vrij Nederland staat.

Dat de man is afgebrand en nauwelijks nog kan functioneren als voorheen valt moeilijk te bestrijden. Als hij deze zomer na de penthouse-affaire was vertrokken had niemand er een woord aan gewijd dat zijn wachtgeld wel wat al te ruim is; men had dat geaccepteerd als offer voor de goede zaak. Nu Pechtold zelf via Vrij Nederland de schijn op houdt dat zijn vertrek volledig vrijwillig is en hij ongebutst de Kamer verlaat, kun je niet zeggen dat de situatie inderdaad dezelfde is als bij Femke H indertijd.

Een tweede punt is dat je best kunt eisen dat Pechtold in de Kamer gaat zitten afwachten met wat voor baantje het kabinet hem zal bedenken. Maar wordt iemand daar beter van? De gemeente of provincie die de man uiteindelijk door de strot geduwd krijgt zal er niet blij van worden. Nu al lijken weinig lagere overheden erg geïnteresseerd in Alexander de Overbodige, en dat zal niet beter worden als het onderwerp zelf in de Kamer vooral een lamlendige indruk wekt. Mijn genoegen zou groot zijn als Pechtold zijn opvolger voor de voeten gaat lopen en daarmee wellicht de val van Rutte3 veroorzaakt, maar staatsrechtelijk zijn dit slechte argumenten. Alles bijeen genomen lijkt het me beter dat Pechtold de Kamer verlaat dan dat hij als olifant achterblijft.

Dat neemt niet weg dat het SP-voorstel van een half jaar terug best uitvoering mag krijgen, want er zijn goede argumenten voor. Niet zozeer terecht omdat het de rechtszekerheid van politici aantast, maar omdat niemand die rechtszekerheid nog heeft. Dat Pechtold zelf heeft meegewerkt aan het inperken van de rechtszekerheid van de Nederlandse burger en er nu voor zichzelf goed uitspringt is zuur. Maar het alternatief is zeker niet beter, en wachten tot het kabinet valt (en Kamerleden dus op natuurlijke wijze kunnen afdruipen) is niet echt een verbetering. Om dit nu ter gelegenheid van het verdwijnen van Pechtold opnieuw ter sprake te brengen is casuïstiek die je zou moeten vermijden. Er is niets mee mis om Pechtold en Halsema hun hypocrisie aan te wrijven, maar we moeten reëel zijn: elk systeem dat een vangnet creëert, creëert daarmee ook gelegenheid tot misbruik. Àlle regels creëren grijze gebieden, maar dat is geen reden om geen regels te hebben.