Wie het heeft over Vom Kriege, heeft het over Von Clausewitz. Waaraan dankt deze man zijn plek onder de grote theoretici van oorlog, vrede en vooral: macht?

Carl Philipp Gottfried von Clausewitz leefde van 1 juni 1780 tot 16 november 1831). Zijn hoofdwerk Vom Kriege was bij zijn dood nog onvoltooid, en werd afgemaakt door zijn weduwe, die hem slechts een paar jaar overleefde.

De logische vraag bij een werk als Vom Kriege zou kunnen zijn: was Von Clausewitz een groot generaal? Hoewel hij de rang van generaal-majoor bereikte, kan dat op geen enkele wijze worden gezegd. Hij commandeerde nooit een groot leger in een belangrijke veldslag, en zijn belangrijkste commando beëindigde hij als slachtoffer van de cholera, een ziekte die hij probeerde via een cordon sanitaire te bedwingen. Wat zijn werk echter zo belangrijk maakt, is de wiskundige wijze waarop hij situaties analyseert, objectief, zonder zich te bekommeren om wat beslissingen betekenden voor de deelnemers aan zijn projecties. In sommige opzichten was Von Clausewitz wellicht de eerste schrijver van wargames. Dit heeft hij overigens gemeen met andere grote schrijvers op het gebied van politieke theorie en hun ten uitvoerlegging. Von Clausewitz was de schaakmeester onder de generaals van zijn tijd.

Als directeur van de Pruisische Kriegsakademie was Von Clausewitz wel verantwoordelijk voor de opleiding van een generatie Pruisische officieren, die zijn ideeën tijdens de oorlogen in het midden van de 19e eeuw ook in praktijk brachten. Daarin moet hij ook invloed hebben gehad op Otto von Bismarck, in wiens aanpak men veel van de gedachten van Von Clausewitz terugvindt. Zijn werk werd een van de standaardwerken voor het opleiden van Pruisische (later Duitse) officieren die dienst zouden doen bij de Grote Generale staf, een briljant commandosysteem dat bij de Vrede van Versailles expliciet werd genoemd om te worden ontbonden. Von Clausewitz was ook betrokken bij de grondvesting ervan na de Pruisische nederlaag tegen de Franse keizer Napoleon.

Het beroemdste citaat van Von Clausewitz is helaas gegrondvest op een vertaalfout. Oorlog was volgens Von Clausewitz inderdaad een voortzetting van de politiek met andere middelen, maar de oorspronkelijke Engelse vertaling maakte er van by other means, wat er een andere lading aan geeft. Ironisch genoeg is de basis voor Vom Kriege het doorgronden van de ware aard van oorlog. De oorspronkelijke formulering impliceerde de toevoeging van een nieuwe factor – het leger – aan het diplomatieke arsenaal. Maar de politieke doelen moeten ook volgens Von Clausewitz prevaleren boven de militaire.

Andere quotes (in het Engels het meest bekend geworden):
– Although our intellect always longs for clarity and certainty, our nature often finds uncertainty fascinating.
– If the leader is filled with high ambition and if he pursues his aims with audacity and strength of will, he will reach them in spite of all obstacles.

Von Clausewitz is eigenlijk een filosoof die met een helder systeem probeerde orde te scheppen in de gedachten over oorlog. Hij zag die dan ook als de som van alle beslissingen en acties in een gevaarlijke context. Maar ook als een sociaal-politiek fenomeen, door te wijzen op de complexiteit van oorlog, alsmede haar invloed op de staat die haar voert, waarbij de staat het primaat dient te behouden. De ondergang van het Duitse leger eind 1918 had hem ongetwijfeld met afgrijzen vervuld.

De volledige Duitse uitgave vind U hier, (inclusief de Britse vertaling van 1873). De Engelse titel On War zal U naar degelijke moderne vertalingen leiden, die tweedehands ook altijd ruim voorradig zijn.