Gisteren waren er in België gemeenteraadsverkiezingen. Wie de afgelopen maand wel eens naar een Vlaamse TV-zender zapte was hiervan beslist op de hoogte, want het hield onze zuiderburen nogal bezig. De gevestigde politieke partijen vroegen zich met angst en beven af, of de nationalisten van de N-VA opnieuw een grote doorbraak zouden weten te forceren. De uitslag gisteravond was voldoende rechtvaardiging voor alle angstige praatuurtjes op TV: in Antwerpen werd een mokerslag uitgedeeld.

Over het algemeen verdiepen Nederlanders zich niet al te zeer in de Belgische politiek, die ze complex en eigenlijk vaak nogal verwarrend vinden. Niet zo heel vreemd, niet alleen zijn er in België heel veel parlementen, door de taalgrens en de federalisering is het niet eenvoudig om greep te krijgen op de dynamiek van de politiek bij onze zuiderburen. Naast de bekende politieke families van socialisten, liberalen en christendemocraten, allen verdeeld in aparte partijen voor Frans- en Nederlandstaligen speelt in Vlaanderen ook nog het Vlaams nationalisme een politieke rol van betekenis. Bij ons vooral bekend van het politiek rechts-extreme Vlaams Belang.

Eigenlijk pas sinds de verkiezingen van 2010 is er weer een meer gematigde Vlaams-nationale partij – de N-VA van Bart de Wever. Politiek is zij de opvolger van de Vlaamse Volksunie, die begin jaren 80 tijdens de federalisering van België uiteen viel. Na de desintegratie van de Volksunie werd het Vlaams nationalisme gemonopoliseerd door het Vlaams Blok – later Vlaams Belang – dat onder andere nogal heftig ageerde tegen de gevolgen van de massa-immigratie. Tot dus in 2010 de N-VA vrijwel vanuit het niets de grootste Vlaamse partij in het Belgische parlement werd.

Antwerpen
Wat gisteren in Antwerpen gebeurde is voor België van groot belang. N-VA streeft naar een confederatie (een losser verband) van de Belgische deelstaten van de federatie. Antwerpen is in veel opzichten het centrum van dat Vlaamse nationalisme, maar ook de stad waar het Vlaams Belang, ondanks grote verkiezingsoverwinningen (tot 40% van de stemmen) er dankzij een cordon sanitaire van de traditionele partijen nooit in slaagde het burgemeesterschap te veroveren. Gisteren won N-VA niet alleen driekwart van de stemmen die voorheen naar het Vlaams Belang gingen, maar haalde ook nog eens 10% weg bij de andere partijen. Daardoor hebben N-VA en VB nu samen een krappe meerderheid in de gemeenteraad, na 70 jaar van socialistische burgemeesters.

Het staat niet vast dat deze partijen samen Antwerpen gaan regeren. Ongetwijfeld zal de N-VA een eerste ronde met de traditionele partijen houden om een bredere coalitie te vormen. Wie er op gelet heeft zal zich herinneren dat eenzelfde proces tot gevolg had dat België na de verkiezingen van 2010 meer dan een jaar zonder regering zat, alvorens men de N-VA uit de onderhandelingen wipte en de regering-Di Rupo tot stand kwam. De Wever zit ook niet te springen om samenwerking met het Vlaams Belang:

‘Deze stad was de bakermat van radicaal rechts. Die tijd is nu definitief voorbij.’

Maar België is ook het land van de achterkamertjes, zoals het Vlaams Belang de afgelopen twintig jaar bemerkte, met een cordon sanitaire tot gevolg. De oude partijen kunnen nu kiezen: samenwerken onder leiding van de N-VA, anders sluit De Wever de zaak kort met het VB, dat gisteravond bij monde van Filip Dewinter letterlijk smeekte mee te mogen regeren, tegen elke prijs. Er wordt een snel besluit verlangd, want de lange nationale formatie van 2010-11 zal voor de N-VA niet voor herhaling vatbaar zijn, zeker niet als er een alternatief voorhanden is.

Nationale strategie
Strategisch kan de N-VA zich bovendien niet veroorloven het VB de kans te geven om de N-VA te beschuldigen van aansluiting bij de ‘oude politiek’. In 2014 zijn er in België drie verkiezingsrondes (EP, deelparlementen en nationaal parlement). De aankondiging dat het VB morgen in ieder geval zal worden uitgenodigd voor de eerste ronde van de onderhandelingen is een doorbraak van het cordon sanitaire, dat hierdoor vermoedelijk zijn langste tijd heeft gehad. Voor de Belgische politiek van de laatste twintig jaar is dat al een schokkend feit.

De traditionele Belgische partijen deden gisteravond alsof er weinig aan de hand is, en allemaal konden ze wijzen op enige succesjes, al kreeg de liberale Open VLD overal harde klappen. Dat mag zo zijn, maar de verovering van Antwerpen is voor de N-VA slechts een opstap naar de verovering van de Vlaamse regering in 2014. Als dat doel wordt bereikt, kan de regering Di Rupo de roep om een Belgische confederatie niet langer negeren, op straffe van Catalaanse toestanden.

Risico voor de EU
Wat dit alles bijeen extra interessant maakt, is dat een van de belangrijkste drijfveren van de Vlaamse nationalisten is, niet langer te hoeven meebetalen aan de problemen van Wallonië. Dit kan directe gevolgen hebben voor het streven van de EU naar een Transferunie, die in feite precies beoogt wat de N-VA in België een doorn in het oog is. De ontwikkelingen in België kunnen daardoor ook voor de toekomst van de EU van groot belang blijken.

België als gidsland voor politiek Europa. Het kan verkeren.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.