De verkiezingsoverwinning van de christendemocraat Kurtz in Oostenrijk komt voor de EU op een heel ongelegen moment, omdat de waarschijnlijke coalitie met de FPÖ Oostenrijk voor de komende jaren ferm parkeert in het kamp van tegenstanders van anti-populistische maatregelen. Daarmee wordt een poging tot een lijn in het zand waarschijnlijker dan actief beleid. Tevens zien we een politieke terugkeer naar de oude Dubbelmonarchie plaatsvinden, en dat is vrij bijzonder.

De herontdekking van gedeelde waarden en gedachten in Midden-Europa (een andere uitdrukking voor het Oostenrijks-Hongaarse rijk: de Dubbelmonarchie) heeft feitelijk vrij lang op zich laten wachten. Dat zij direct na de Val van de Muur op gang zou komen was logischer geweest, maar de aansluiting bij het grotere geheel van NATO en de EU kreeg economisch voorrang boven het herstel van de gedeelde normen en waarden die het oude Midden-Europa altijd hadden gekenmerkt. Niettegenstaande dat uitstel lijkt de groeiende druk vanuit Brussel om een soortement van Europese culturele eenheid te omarmen juist het tegendeel tot gevolg te gaan krijgen. Het oude Midden-Europa herontdekt zichzelf, en de verbondenheid met de andere samenstellende delen. Om welke landen gaat het nu precies? Zie hieronder:

Als u dit kaartje vergelijkt met de afbeelding boven dit artikel, dan ziet u niet alleen dat de Visegrad-landen plus Oostenrijk de kern van de oude Dubbelmonarchie vormen. Dat Polen tot 1918 deels Duits, deels Russisch was doet aan de aansluitbaarheid van het karakter bij die oude Midden-Europeesheid niets af.

Midden-Europa werd cultureel gevormd als grensregio tegen de opdringende Turken in de 16e en 17e eeuw, en als overgangsgebied tussen de Europese, islamitische en Grieks-orthodoxe culturen. Dat dat nog wel eens tot een miskenning van die identiteit komt – ook door staatslieden in die landen die persoonlijk en om politieke motieven erg hangen aan de EU – is onvermijdelijk, maar dat maakt een ontkenning van die gedeelde culturele waarden des te krampachtiger.

Dat is ook een verschil tussen Duitsland enerzijds en Oostenrijk anderzijds, vorige week nog maar eens onderstreept door een cartoonrel tussen Duitsland en Oostenrijk. Het uiteen drijven in politieke oriëntatie tussen beide landen is vrij vers (definitief sinds de Pruisisch-Oostenrijkse oorlog van 1866) maar desalniettemin herkenbaar. De culturele verschillen tussen Duitsland en Oostenrijk zijn zelfs kleiner en van later datum.

De nieuwe regering-Kurz zal naar verwachting aansluiting zoeken bij de Visegrad-groep, en is daar meer dan welkom. Een verdergaande versterking van deze groep binnen de EU-structuren zal het Brussel vrijwel onmogelijk maken een zo grote groep landen te bruuskeren. Begin deze week kwam er al een waarschuwing van de Poolse premier die niet mis te verstaan was. Na een eerdere waarschuwing van de Hongaarse premier Orban is dat de tweede aanzegging van de Brusselse wacht binnen korte tijd. De oude dubbelmonarchie is op een heel onverwacht moment teruggekeerd op het politieke toneel – zonder Oostenrijkse dominantie, maar mèt een groot potentieel. Waarbij ook de betere banden met Balkanlanden Roemenië en Bulgarije niet onderschat mogen worden als belangrijke factor voor politiek gewicht.