Het is curieus hoe eenvoudig mensen trappen in verkiezingspropaganda, als men al een eigen beeld had van een partij.

VVD en PvdA, de twee grootste partijen na de verkiezingen van 2012[1], beklaagden zich in het openbaar dat ze tot elkaar veroordeeld waren. De kranten klaagden mee. Nederland wordt onregeerbaar, zeiden ze, als partijen eigenlijk altijd gedwongen worden om kiezersbedrog te plegen om überhaupt aan een regering mee te kunnen doen. Maar is dat werkelijk zo?

Rutte is op een anti-links ticket gekozen en Samsom op een anti-rechts. Wat links en rechts in werkelijkheid betekenen, weten de meeste kiezers geloof ik helemaal niet, het is vooral propaganda.

Ik denk dat veel Samsom kiezers verbaasd zouden zijn om te horen dat de PvdA voor verhoging van de pensioenleeftijd was. Met een mits natuurlijk, om het wat socialer te laten klinken, dat wel, maar toch. Statistisch stellen mitsen weinig voor. De meeste mensen slaan mitsen over. Pensioenleeftijd omhoog, tezamen met de levensverwachting, dat was het PvdA standpunt, eigenlijk nogal rechts. De PvdA was ook voor het korten op de pensioenen, maar met een mits natuurlijk.

Het roer moet om vond Samsom. Het slechte beleid van het demissionaire kabinet kon niet worden voortgezet. Minister Kamp van dat rot kabinet Rutte I heeft ervoor gezorgd dat laagbetaalde arbeiders die hun hele leven hebben gewerkt toch met 65 met pensioen kunnen, precies zoals de PvdA dat graag wilde zien. Dat gebeurde toen nog met gedoogsteun van Wilders, dus hoezo een rot beleid en een rot kabinet?

Het kabinet Rutte I zette zich in voor meer banen en voor het terugbrengen van de staatsschuld. En wat wilde de PvdA? Precies, hetzelfde.

De overheidsfinanciën moesten op orde worden gebracht. De PvdA wilde dit langs drie wegen doen: hervormen, bezuinigen en investeren. Daarmee zouden zij, als het aan Diederik Samsom gelegen had, in 2013 zijn begonnen. In 2017 zou er dan weer zicht geweest zijn op een structureel begrotingsevenwicht. Dat is misschien in een wat lager tempo dan De Jager van Rutte I dat wilde, maar het verschil is miniem.

De PvdA heeft de mond vol over eerlijke maatregelen die werkelijk helpen en hoe onrechtvaardig en onverstandig het beleid van rechtse kabinetten is. Dat is, met permissie, gewoon onzin en propaganda. Om in Nederland het verschil te zien tussen het beleid van een links en een rechts kabinet heb je een vergrootglas nodig. Vraag het een gemiddelde buitenlander en hij zal al het Nederlandse beleid links vinden, met name ook het beleid van het kabinet van Rutte I. En als het aan Wilders gelegen had was het nog linkser geweest, want diens achterban bestaat uit de laagste inkomens van Nederland.

Als we goed begrijpen wat de PvdA bedoelde met ‘het roer moet om’ en Rutte bedoelde met ‘het beleid moet worden voorgezet’ dan is dat in de praktijk dus hetzelfde. Maar aangezien we het hier in hoofdzaak over verkiezingspropaganda hebben en niet over echt beleid moet zoiets kunnen, vond de politiek. Voor de show hebben ze even gewacht met het bereiken van overeenstemming, zodat de achterban geloofde dat het moeilijk was geweest. Meer was het niet.

Samsom ging niet in het kabinet zitten en behield zich het recht voor om vanuit de Kamer kritiek te leveren. In plaats daarvan hield hij namens het kabinet de PvdA-achterban in bedwang.

Overeenstemming over het beleid tussen de twee groten bleek helemaal zo lastig niet te zijn. Wat wel lastig was, is het uitzoeken geweest van mensen die vier jaar met elkaar konden en wilden samenwerken. Met name de PvdA had dit keer wat meer aandacht gegeven dan anders aan het selecteren van ministers die doen wat ze zeggen en die respect kunnen opbrengen voor de mening van anderen. Ploumen was zeker een vooruitgang als je haar met Koenders vergelijkt. En Bos was notoir een draaikont, veel meer dan Dijsselbloem of Asscher.

Tot nu toe is na Drees de personele factor het probleem gebleken voor kabinetten waar PvdA-ministers deel van uit maakten. Je moest als niet-socialist uitkijken voor een mes in je rug. Maar Samsom is recht door zee en een eerlijk mens, of gedraagt zich in elk geval als zodanig. Dat het zo slecht ging in de peilingen tijdens de kabinetsperiode was natuurlijk een grote steun voor de stabiliteit. Geen van de twee partijen kon zich verkiezingen veroorloven. Maar dat de kiezers zich voor de gek gehouden voelden kan ik wel begrijpen. Ze hebben de propaganda geloofd en dat moet je in de Nederlandse politiek nooit doen.

---

1. Van de mensen die toen op de PvdA hebben gestemd, zou een jaar later nog maar een kwart dat hebben gedaan. VVD-kiezers zouden nog maar voor een derde de keus voor de liberalen maken. De socialisten waren dan op 11 en de liberalen op 19 zetels gekomen.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp