De campagne die de overheid nu begint tegen nepnieuws en voor meer veiligheid bij verkiezingen, is een klassiek geval van verstrikt raken in eigen agitprop.

Wèl een heel instructief geval. Nadat de minister van Binnenlandse Zaken zichzelf steeds verder verstrikte in haar eigen onhoudbare uitspraken over buitenlandse inmenging in verkiezingen, meldde ze gisteren doodleuk dat die er nooit waren geweest, maar dat we ons er wel tegen moeten wapenen. Vandaar deze campagne, die op Europees niveau wordt ingezet tegen het ‘populisme’, maar dat durft deze minister al niet meer aan – ze heeft zichzelf daarover al in een eerder stadium te zeer te kijk gezet om dat risico nog te durven nemen.

(,,) wijst de D66-minister erop dat ‘de verspreiding van desinformatie’ een reële dreiging is. In de aanloop naar de verkiezingen voor de Provinciale Staten, Waterschappen en het Europees Parlement in 2019 ‘zet het kabinet daarom in op bewustwording en onderzoek naar desinformatie’. De online bewustwordingscampagne moet in februari 2019 van start gaan en ‘burgers meer bewust maken van het fenomeen van desinformatie en de eigen verantwoordelijkheid in het herkennen daarvan’. Eerder besloot de Europese Commissie daar al meer aandacht aan te besteden

En wat toont de NOS als voorbeeld van nepnieuws waar deze campagne ons tegen gaat wapenen? Lacht u vooral niet te hard:

Ze schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat ze Nederlanders van 18 jaar en ouder bewuster wil maken van de mogelijke aanwezigheid van desinformatie.

Zoiets – op grote schaal – zou inderdaad het verkiezingsproces kunnen verstoren. Maar op grote schaal en als bedreiging voor de democratie in dit land? Via (kennelijk) Facebook?? De afschaffing van het raadgevend referendum was op het vlak van afkalven van democratie een veel heftiger ingreep, die zo ook gevoeld wordt. Als de rest van deze overheidscampagne van het zelfde niveau zal zijn als dit voorbeeld, gaan we er niet veel van merken. Behalve wellicht door te constateren dat de betutteling van de de overheid een nieuw dieptepunt van onbegrip voor mensen heeft bereikt. Meer dan boerenbedrog om haar eigen hoog opgespeelde illusionisme met terugwerkende kracht nog enige basis te geven is dit niet. Het past deze minister wel dat zij denkt hiermee haar eer te hebben gered.

Gestintel
Een vergelijkbaar voorbeeld van via boerenbedrog achteraf de handen in onschuld te wassen en tegelijk toch weer een beschuldigende vinger uit te steken is de commotie rond de Stint. De Stint moet het land uit, zou je met een flauwe verwijzing naar de Zwarte Piet-commotie kunnen opmerken. Maar er gebeurt hier meer, en dat is minder onschuldig.

Opnieuw is dit een voorval van een falende overheid die achteraf begint te benadrukken dat als iets geheel fout loopt dat niet netjes alle regels zijn gevolgd. Dat is vrij schieten, want de regels in dit land zijn vaak een dusdanig onontwarbare kluwen dat er altijd wel een paar zijn waar je je onder normale omstandigheden niet aan houdt. Zie de Volendammer café-ramp ooit, en diverse andere rampen en rampjes waarbij de overheid na afloop met groot vertoon riep dat de regels niet goed werden gevolgd. In een later stadium bleek maar al te vaak dat de controle op die regels al net zo min deugde, en dat ondernemers daarop vertrouwden als ze gecontroleerd werden. Desalniettemin heeft de overheid er een gewoonte van gemaakt om met terugwerkende kracht te insinueren dat ondernemers bewust kwaadwillend risico’s nemen die slecht uitpakten en het eigenlijk hun schuld was dat er iets mis ging.

Zoals nu bij de Stint, inderdaad. Mij leek het een onding, en dat mijn kinderen er nooit in zijn vervoerd zag ik als een voordeel. Maar de overheid heeft het ding indertijd verkeersveilig verklaard, maar komt nu achteraf met redenen waarom dat niet deugde. Waren we er maar nooit aan begonnen zegt de Kamer, kopte de NOS. Inderdaad accuraat:

De elektrische bolderkar werd in 2011 toegelaten als ‘bijzondere bromfiets’. Er werd daarbij niet nauwkeurig gekeken naar de veiligheid. Kinderopvangcentra gingen de Stint op grote schaal gebruiken om kleine kinderen mee te vervoeren. Afgelopen september kwamen vier kinderen om het leven bij een ongeluk op een spoorwegovergang in Oss.

Waar anders dan voor het vervoer van kleine kinderen was het ding bestemd? Toch kwam er goedkeuring van overheidswege. Deze VVD’er heeft groot gelijk als hij stelt:

“Het toetsingkader was destijds niet op orde en het toezicht was niet goed. Dat is triest”, zegt Kamerlid Remco Dijkstra van regeringspartij VVD. “We hadden er nooit aan moeten beginnen.” Hij wijst erop dat de Tweede Kamer nooit heeft ingegrepen. “Ik hoop dat we daar lessen uit leren.”

Intussen heeft men een grote inval gedaan bij het bedrijf dat de Stints bouwde, en is de hele administratie in beslag genomen. Het beeld is daarmee voor de gemiddelde burger verhelderd, en de eigenaar heeft een stigma voor het leven. Maar de overheid heeft haar eigen verantwoordelijkheid in de ogen van de bevolking voor een groot deel weten af te wentelen.

Zo lang de overheid met dit soort boerenbedrog werkt om achteraf haar eigen verantwoordelijkheid te ontlopen, zal het met de veiligheid in dit land niet snel goed zitten.