In Opinie en debat van de NRC staan dit weekend twee artikelen over racisme waar je behoorlijke vraagtekens bij kunt zetten. De een is van de blanke Nederlander Ian Buruma en de ander van de Afrikaanse Nederlander Kiza Magendane.

Eerst Buruma maar. Die had het over Chemnitz, waar drie Duitsers van gedeeltelijk allochtone afkomst waren neergestoken door twee nieuwkomers, een uit Irak en de ander uit Syrië. De burgerij van Chemnitz kwam massaal in protest en er ontstonden rellen waarbij de burgers van Chemnitz met de immigranten in gevecht raakten. De autochtonen schreeuwden leuzen als ‘Deutschland für die Deutsche, Ausländer raus’

Buruma schrijft de woede toe aan de achterstelling van autochtonen bij huisvesting en andere overheidsfaciliteiten, maar vooral aan de relatief hoge werkloosheid in Chemnitz. Die wijten de inwoners daar aan de nieuwkomers, ofschoon het werkeloosheid percentage onder de allochtonen nog een paar keer zo hoog is als dat van de autochtonen.

Moslims worden in Duitsland, maar ook in de rest van Europa niet zozeer beschouwd als een vreemd ras, maar als een vreemde cultuur. Dat bleek hier eigenlijk ook wel, want de slachtoffers en de daders waren geen van allen blank, maar de slachtoffers maakten deel uit van de Duitse cultuur en de daders deden dat niet. Met Ausländer worden in Duitsland geen Nederlanders of burgers van andere buurlanden bedoeld, maar parasitaire leden van een niet-Europese cultuur. Men neemt het de Bundeskänzlerin kwalijk dat zij de deur zo wagenwijd heeft opengezet voor dit soort vreemdelingen. Dat Merkel daar mee het aanzien van Duitsland in de rest van de wereld wilde verbeteren en daarin ook slaagt, spreekt de Oost Duitsers niet aan. Daar beschouwt men zich zelf als slachtoffers van Stalin en Hitler en niet als mededaders.

Bij Buruma was er geen enkel begrip voor de Chemnitzers: neonazi’s vond hij ze en hun woede was niet alleen gericht tegen de immigranten uit het Midden Oosten, nee, tegen alle buitenlanders, meende hij. Eigenlijk denk ik dat hij heel goed wist dat hier geen mede-Europeanen werden bedoeld maar uitsluitend immigranten uit de moslimlanden. Dom is Buruma namelijk zeker niet.

Trump behandelt volgens hem de Mexicanen in de VS net als de Chemnitzers dat doen met de moslims. Dat is alleen al daarom niet erg zinnig, omdat de woede in Duitsland spontaan was en door de overheid juist niet werd gestimuleerd. Trump is meer te zien als een soort Amerikaanse Chemnitzer die aan de macht is gekomen door de gegroeide weerzin bij een meerderheid van de bevolking tegen het establishment in Washington. Die stemmen van de meerderheid van twee jaar geleden waren niet zozeer stemmen voor Trump als wel tegen Clinton. En dat Amerikanen net zo ’n hekel zouden hebben aan Mexicanen als Europeanen aan de moslims is domweg niet waar. Trump mag ze dan verkrachters noemen, maar de grote meerderheid van het Amerikaanse publiek ziet dat anders. Wat men tegen Mexicanen en andere Latijns Amerikaanse illegalen heeft is het er zo veel zijn en dat ze het loonpeil drukken.

Dat moslims homo ’s mishandelen en hun vrouwen geen vrijheid laten ziet Buruma niet als het constateren van feiten, maar als het zoeken van een stok om de hond te slaan. Buruma hoort tot het slag journalisten dat alles wat er aan misdrijven in de moslimbuurten wordt bedreven met de mantel der liefde bedekt. Dat politieagenten alleen nog maar groepsgewijze die wijken in durven zou hem ervan horen te overtuigen dat het daar niet pluis kan zijn. Maar hij praat er niet over en veel van zijn collega’s ook niet.

Dat mensen hier in Europa partij trekken voor Israël, wanneer de burgers van dat land worden aangevallen door Arabische terroristen ziet hij niet als sympathie voor dat land maar als een manier om zich tegen verwijten van antisemitisme in te dekken. Veel gekker kan het niet, vind ik. Maar genoeg over Buruma.

Magendane komt uit het Oosten van Kongo, uit Kivu, waar tegenwoordig koffie wordt geteeld en vanouds ook koffie wordt gedronken, op de Arabische manier. Zoals ze hier in het café zitten met een borrel of een pilsje praten ze daar met elkaar onder het drinken van vers gebrande koffie. Dat lijkt vreedzaam, denk je dan, maar mensen vergeten volgens Magendane, dat koffie wordt geteeld door miljoenen kleine boeren die voor een belangrijk deel onder de armoede grens leven van 1,60 euro per dag, zoals iemand had uitgerekend. Uitbuiting, gedwongen arbeid en andere schendingen van mensenrechten zijn aan de orde van de dag, meent hij. Wat hij er niet bij zegt is dat deze boeren naast de koffiebonen ook hun eigen voedsel verbouwen en onder elkaar levensmiddelen ruilen als dat nodig is. De geld economie dient daar alleen voor de luxe uitgaven.

Wie er net zo over denken als Magendane, zijn de mensen van Fairfood. Die zetten zich in voor ‘mensen die ons voedsel produceren maar zelf met honger naar bed gaan’. ‘Hoe kan ik nog van koffie genieten als een gemiddelde koffieboer per dag niet eens genoeg verdient voor een kop koffie’? Magendane liet deze onzin zonder verder commentaar passeren en vertelde over een internationale koffiebeurs in de RAI waar hij heen geweest was. Daar had hij onder meer een fitness fiets gezien die je kon gebruiken om koffie te malen. Prijs: 15000 euro. Nu vraag ik je!

Er is een concentratie aan de gang in de wereld van de grote koffiehandelaren en koffiebranders. Die zorgen ervoor dat nu ook de productie bij de boeren wordt gemechaniseerd en zo uitgebreid kan worden. Koffie blijft volgens Magendane niettemin ‘synoniem voor hebzucht en onderdrukking’. Bovendien gaat de kwaliteit van de koffie achteruit doordat de boeren nu technieken toepassen waardoor ze wel niet langer met honger naar bed toe hoeven, maar die slecht zijn voor het klimaat. De moderne methoden brengen meer op, maar ze leiden tot bodemerosie en je hebt er kunstmest voor nodig, wat ook niet goed schijnt te zijn.

In Nederland drinken de mensen gemiddeld twee koppen per dag, waarmee wij de grootste koffieconsumenten ter wereld schijnen te zijn. Maar dat leidt er toe dat nu 37 van de 50 landen met de meeste ontbossing koffieproducerende landen zijn. We zouden het dus gemiddeld met wat minder moeten doen suggereert hij. Ook de fairtrade acties blijken niet te helpen. Grofweg de helft van alle fairtrade koffieboeren in India, Indonesië en Kenia houden geen leefbaar geldinkomen over. Van ieder dollar die een Amerikaan aan fairtrade koffie uitgeeft gaat maar drie cent meer naar de boeren dan van de koffie zonder het fairtrade label.

Magendane constateert dat we er dus sinds de Verenigde Oost-Indische Compagnie niet op vooruit zijn gegaan. ‘Multinationals blijven hun winst maximeren, ook als dat ten koste van de natuur en de menselijke waardigheid gaat’. De beste oplossing lijkt hem om te stoppen met koffie drinken, maar hij beseft dat hij een eenling zou blijven als hij dat deed. Dus gaat hij er gewoon mee door, maar vindt zich zelf nu wel een hufter. Koffie drinken hoort volgens hem thuis in het rijtje vlees eten, vliegen en autorijden.

Nu nog even iets geks. Ik heb mijn auto van de hand gedaan, ik eet heel weinig vlees en vliegen vind ik, met al die drukte op de vliegvelden, te vermoeiend. Maar heeft Magendane mij nu overtuigd om mijn kopje koffie te laten staan? Nee, helemaal niet.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp