Vandaag bestaat de NATO exact zeventig jaar. Hoe lang Turkije er nog lid van blijft lijkt nu eerder een kwestie van maanden dan van jaren, en het is bijzonder twijfelachtig dat het land het de viering van die zeventig jaar (in december) nog als lid mee zal maken.

Op 4 april 1949 werd in Brussel het oprichtingsverdrag van de NATO getekend. Toen nog niet met Turkije (of Duitsland!), wel was het een bondgenootschap van West-Europese staten plus de USA en Canada, dat zich instelde op verzet tegen een aanval door Rusland. Turkije werd lid in 1952, Duitsland (waartegen een voorloper van het verdrag van 1949 was gericht) zelfs nog later. Na de Korea-oorlog kreeg het bondgenootschap een serieuzer betekenis, en dat werd nog eens onderstreept met de oprichting van de Oost-Europese tegenhanger: het Warschaupact in 1955.

Maar dat Turkije zich in de NATO steeds minder senang voelt heeft alles te maken met het veranderende politieke landschap in Turkije. De sterke herislamisering heeft tot gevolg dat de aandacht binnen Turkije opnieuw steeds meer oostwaarts gericht werd. De Syrische burgeroorlog en de Turkse participatie daarin bevestigden dat slechts.

Aanvankelijk was men binnen kringen in de USA niet rouwig om de Turkse bemoeienis, maar de steeds eigenwijzer opstelling van Ankara leverde enige gevaarlijke momenten op – Turkije gaf Rusland een klip en klaar casus belli, waarover de NATO direct liet weten dat het Turkije niet zou bijstaan – en eveneens werd steeds duidelijker dat Turkije uit was op annexatie van delen van Syrië.

Dit ging in tegen de officiële Amerikaanse politiek, en gaf bovendien geïntensiveerd contact tussen de Turkse president Erdogan en erfvijand Rusland te zien. Collusion? Nooit van gehoord. Maar de aanschaf door Turkije van het Russische S400-luchtafweersysteem vorig jaar deed een bom barsten. De USA deelde de Turken mede dat ze in dat geval elke levering van de al bestelde F-35 Stealth Fighter konden vergeten.

Eerder deze week werd de levering van onderdelen voor de F-35 door de USA opgeschort. Gisteren liep de ruzie nog hoger op:

In response to yesterday’s threat by Vice President Mike Pence putting Turkey on notice to either scrap the S-400 deal with Russia or say goodbye to the Lockheed F-35, Turkish Vice President Fuat Oktay tweeted, “The United States must choose. Does it want to remain Turkey’s ally or risk our friendship by joining forces with terrorists to undermine its NATO ally’s defense against its enemies?”

Dit is niet mis te verstaan. Als de USA de F-35 deal annuleert stapt Turkije uit de NATO. De USA heeft goede argumenten om de S400 onwenselijk te vinden in het Turkse arsenaal. Nog afgezien van het feit dat het door de aanwezigheid van Russische specialisten vanwege die S400’s de spionage sterk vereenvoudigd, is het ook nog eens onmogelijk het S400-systeem te gebruiken tegen Russische toestellen. Ergo, het is een aankoop die de facto is gericht tegen de NATO zelf! En dan is er nog een ander risico:

Ironically it’s precisely the “undermining of NATO defense” that has Washington concerned related to the S-400, given the potential for compromising the F-35 advanced radar evading and electronics capabilities as Russia could get access to the extremely advanced Joint Strike Fighter stealth aircraft, enabling Moscow to detect and exploit its vulnerabilities.

Vicepresident Pence was daarom heel duidelijk in zijn waarschuwing:

Pence said during a speech Wednesday at the “NATO Engages” summit in Washington, DC: “We’ve also made it clear that we’ll not stand idly by while NATO allies purchase weapons from our adversaries, weapons that threaten the very cohesion of this alliance.”

US Vice President Mike Pence warns Ankara against buying a Russian S-400 anti-missile system, saying Turkey must choose between remaining a critical partner in NATO or making what he called “reckless decisions” pic.twitter.com/TnqisikaPY

— TRT World Now (@TRTWorldNow) April 3, 2019

Both the US and Turkish Vice Presidents publicly sparring this week will likely only harden Erdogan in his position. Turkey again reminded the world last Friday that, “We have signed a deal with Russia, and this deal is valid. Now we are discussing the delivery process,” according to words from the foreign ministry on Friday after he came out of a meeting with his Russian counterpart FM Lavrov.
He added that “We have an agreement with Russia and we are bound by it.” The first Russian S-400 delivery is expected in July.

Het moet derhalve raar lopen wil Turkije haar koers nog wijzigen. Dat maakt een al dan niet vrijwillige NATO-exit in augustus logisch.