Als ik heel eerlijk ben vind ik het lawijt dat de laatste jaren aanzwelt over belastingparadijzen fascinerend. Het is niet alleen gratuite, maar ook nog eens een kwestie van eigen schuld, dikke bult. Klap op de vuurpijl: we leven in één van de grootste belastingparadijzen ter wereld.

Dat we leven in een der grootste belastingparadijzen ter wereld zullen veel mensen moeilijk te geloven vinden, maar het is toch echt waar. Het zegt alles over de hypocrisie van Nederland dat niemand hiermee bekend is. progressieve politici weten het, hebben vaak ook de mond vol over het afschaffen er van, maar tot daden zal het nooit komen, tenzij we er door omstandigheden toe worden gedwongen. Wat me weer denken doet aan de dag dat ik een oude studievriendin in De Telegraaf geciteerd zag, die als woordvoerder van het Minister van Financiën had gezegd, dat het inderdaad de hoogste tijd was dat de Nederlandse Antillen zich wat betreft de belastingontwijking een beter gingen gedragen. Het hilarische was dat MinFin met grote tegenzin een nieuw belastingverdrag met UK en USA implementeerde, en daarbij ook de mogelijkheden van de Antillenroute voor Nederlanders afsloot. Tot die tijd was er door Nederland meer aan verdiend, dan de ontduiking door Nederlanders kostte. Dat geeft te denken nietwaar?

Ons belastingparadijs is er niet voor de Nederlanders, maar voor buitenlanders. Wijzelf betalen de volle mep, maar wie vanuit ander land liever bij ons weinig betaalt in plaats van veel in eigen land, daarvoor kunnen we wat regelen. Daarvoor kunnen we zelfs heel veel regelen. En dat gaat heel wat verder dan die paar BV’s van de Rolling Stones op de Herengracht.

Waarom kan dat? Dat heeft te maken met de manier waarop internationale belastingverdragen werken. En internationale taxplanners. Taxplanners maken gebruik van de verschillen in wetgeving tussen staten. Nederland heeft belastingtechnisch een enorm van de rest van de wereld afwijkend belastingstelsel. Het barst hier werkelijk van de aftrekposten en varia mogelijkheden die je elders niet hebt. Wist U dat Nederland het enige land ter wereld is (of was, dit was 20 jaar geleden het geval) waar geen vergunning is vereist om een verzekeringsmaatschappij te starten? Waar speciale regelingen bestaan voor de manier waarop royalties op de balans van bedrijven kunnen worden geparkeerd? Waar men het normaal vond dat goodwill (het premium, teveel betaalt geld bij een overname) op de balans bij de activa stond? Et cetera, et cetera.

Dat op zichzelf zou al voldoende zijn om op volstrekt organische wijze een belastingparadijs te worden, maar we hebben hier ook nog een belastingdienst die zich heeft gespecialiseerd in het ter wille zijn van buitenlandse grootbedrijven die in eigen land de boel bedotten willen – of handiger regelen, dit afhankelijk van uw politieke denominatie. De Russische oligarch Chodorovski had zijn bedrijf Yukoz via Nederland veilig gesteld, tot hij moeilijkheden kreeg met Putin, en voor een aantal jaren werd opgesloten. Onder andere op beschuldiging van belastingontduiking. Formeel was het dat niet, gezien de praktijken van zijn collega’s was het lachwekkend. Maar het illustreert hoe de wereld werkt, en dat heiligen alleen in de canon van de katholieke kerk bestaan.

Om af te sluiten wil ik U in overweging geven waarom dit is ontstaan, en waarom er niet tegen wordt opgetreden.

Denkt U even terug aan de jaren zestig en zeventig, toen in het kader van de gelijke kansen er een beweging ontstond om iedereen die iets bezat daarvan op legale wijze te ontdoen. Dat h=dat heel effectief gebeurde kun je in het UK zien. De National Trust bezit enorme landhuizen et cetera, die vaak door de oorspronkelijke eigenaren wegens de hoge Britse belastingen tussen 1950 en 1980 werden overgedragen onder voorwaarde dat de familie er eeuwigdurend mocht blijven wonen. Waarmee deze voormalige landeigenaren verwerden tot huismeesters van hun eigen voormalige bezittingen.

Piketty avant la lettre? Integendeel lijkt me, het was eerder een periode waar in een deel van de oude elite in heel Europa van haar bezittingen werd ontdaan. Een fluwelen revolutie zo u wilt. Wie het op tijd doorhad en het kon, zocht naar wegen om de eigen bezittingen ver van de binnenlandse fiscus verwijderd te houden. De opkomst van Luxemburg en Zwitserland als spaarpotten van welgesteld Europa. Rond 1980 kwamen we er achter dat deze jacht op geld andere productiviteit in de weg stond. Het leverde niet alleen steeds minder op, maar er ontstonden grote zwartgeldcircuits – overigens een term uit de jaren zeventig. In het kielzog van Luxemburg en Zwitserland (waar de bancaire regels zover afweken van de onze, dat ze hun eigen belastingparadijselijke werkelijkheid schiepen) kwamen de offshore belastingparadijzen op.

De Europese regeringen hebben toen uit noodzaak de belastingdruk van de kapitaalbezitters en goedverdienende medelanders omlaag gebracht. De ironie is natuurlijk dat onder die goedverdieners die prompt gebruik maakten van allerlei regelingen om landgoederen te kunnen behouden ook figuren als Marcel van Dam zaten – de voormalige revolutionairen die de oorzaak waren van het beschikbaar komen van die landgoederen.

Er moet nog één dingetje worden genoemd van de destructie die in de jaren zestig en zeventig werd aangericht: de mentaliteit van goedverdienende medelanders. Ooit was het een voorrecht belasting te mogen betalen. Wie belasting betaalde was een steunpilaar van de maatschappij, en voelde zich ook zo. De afgelopen vijftig jaar is die attitude enorm veranderd. Ook al wordt het nog zelden uitgesproken, wie goed verdient is verdacht, vermoedelijk een parasiet. Dat geldt niet alleen voor mensen bij de overheid die goed verdienen, maar ook elders.

Let wel, veel van de profiteurs die gebruik maakten van privatiseringen zijn wat mij betreft niets beter dan Russische en Oekraïense oligarchen, zij het op kleinere schaal. Maar als algemene attitude zal het de maatschappij niet vooruit helpen.