In de Toeslagenaffaire was er gisteren veel teleurstelling over de beslissing de Belastingdienst niet crimineel te vervolgen. Die teleurstelling miskent wat hier gebeurde.

De staatsomroep berichtte aldus:

Het Openbaar Ministerie stelt geen strafrechtelijk onderzoek in naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren in de kinderopvangtoeslagaffaire. Justitie zegt na een “zorgvuldige beoordeling van de feiten en omstandigheden” niet tot een strafrechtelijke verdenking te zijn gekomen.

In feite brengt het OM met deze beslissing zowel de Kamer als het kabinet in een lastig parket. De eerste indicatie daarvan kwam overigens al uit de op zich opmerkelijke stap van het kabinet zèlf aangifte te doen tegen de Belastingdienst:

De betrokken staatssecretarissen van Financiën deden vorig jaar mei aangifte tegen de Belastingdienst wegens een vermoeden van knevelarij en beroepsmatige discriminatie.

Waarom die beroepsmatige discriminatie niet van toepassing is is overigens een interessante kwestie die we nog wel eens vaker in deze vorm terug zullen zien, aangezien hier wel degelijk een nieuw gezichtspunt op discriminatie wordt verschaft. Het lijkt me overigens een correcte zienswijze, in lijn met de eeuwig reflexmatige reactie van met name de Autoriteit Persoonsgegevens. Zo schreef Nu.nl:

Eerder oordeelde de Autoriteit Persoonsgegevens dat het selecteren van mensen op basis van hun nationaliteit wel discriminerend is. `Strafrechtelijk is echter pas sprake van discriminatie als de nationaliteit ook automatisch tot een boete had geleid.

En de NOS weer:

… van beroepsmatige discriminatie is volgens het OM geen sprake. Justitie heeft vastgesteld dat de Belastingdienst bij het bestrijden van misbruik en fraude “zoekslagen heeft gemaakt” naar de nationaliteit, maar het OM stelt dat nationaliteit bij de individuele beoordeling van gevallen geen rol heeft gespeeld.

Maar voor de politieke afwikkeling is de beoordeling van de klacht over knevelarij belangrijker:

Volgens justitie was de kinderopvangtoeslag niet verschuldigd aan een openbare kas, maar aan de ouders. Juridisch gezien is het geen knevelarij als de uitbetaling aan ouders wordt stopgezet vanwege een vermoeden van misbruik of fraude.
Bij de terugvordering was het bedrag wél verschuldigd aan een openbare kas, namelijk de Belastingdienst zelf. Maar ook daarbij was knevelarij niet aan de orde, omdat ambtenaren ervan uit mochten gaan dat terugvorderingen binnen de regels pasten. “De hoogste rechter in dit soort zaken (de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State) heeft de beslissingen van de Belastingdienst hierover jarenlang in stand gelaten”, meldt het OM.

Anders, en heel wat onsympathieker geformuleerd: Befehl ist Befehl, en de Belastingdienst heeft zich daaraan gehouden. Heeft zich daar ook aan te houden. Die conclusie verplaatst daarom de aandacht voor de bestraffing van verantwoordelijken definitief van de Belastingdienst naar de politiek. Bij Nu.nl hadden ze dat door – dat de staatsomroep daarover zwijgt verbaast niet.

Dat deze aanpak van de Belastingdienst achteraf niet blijkt te kloppen, is volgens het OM geen juridische kwestie, maar een politieke.

De verantwoordelijken kunnen zich door deze conclusies niet langer verschuilen achter ambtelijk falen, maar zullen elkaar in de ogen moeten zien. Kabinet en Kamer komen hierbij lijnrecht tegenover elkaar te staan. Eén van beiden ontkomt er niet aan de Zwarte Piet te nemen, om te voorkomen dat die beide wordt toegedacht.

En in politiek Nederland kan dat alleen worden opgelost door het opstappen van het kabinet. Dat was sowieso eerstverantwoordelijk, maar premier Rutte heeft tot nog toe met herkenbare leugens geweigerd die verantwoordelijkheid te nemen. Als de partijen in de Kamer nog een restje waardigheid hebben op weg naar NL2021, zullen ze op heel korte termijn over de Toeslagenaffaire met het kabinet in gesprek moeten. En het kabinet daarna naar huis sturen. Daar was al reden genoeg toe, maar het OM heeft de laatste smoes behalve “onmisbaarheid” afgesneden. Het was geen politieke uitspraak van het OM, maar wel eentje met grote politieke gevolgen. Er resteert dat aangaande nu nog slechts één vraag:

Wanneer begint de Kamer te beseffen dat zij geen keus meer heeft dan zelf de confrontatie met de premier aan te gaan en het kabinet weg te sturen?

Doet de Kamer dat niet, dan sanctioneert ze achteraf alsnog stilzwijgend het werk van Belastingdienst èn kabinet in de Toeslagaffaire. Nadat over dat werk al zoveel te doen was.

PvdA-leiderschap
PvdA-leider Asscher zakt steeds dieper in de problemen. Nu ook binnen zijn eigen partij de irritatie naar een kookpunt geraakt, wordt zijn positie verder uitgehold. De Telegraaf meldde gisteren dat de leider een motie van wantrouwen tegen zijn leiderschap tegemoet mag zien vanwege zijn rol in de Toeslagenaffaire bij het eerstvolgende partijcongres. Hèt congres waar de kieslijst officieel wordt vastgesteld en het programma wordt bevestigd. Pijnlijk, zeer pijnlijk. Ook dat het nodig is, overigens. De vereiste 100 handtekeningen zijn gezet, zodat deze motie in ieder geval ter tafel komt en besproken zal worden.

…een motie ingediend die het vertrouwen in Asscher opzegt. De motie heeft inmiddels de benodigde honderd steunbetuigingen binnen, waardoor de PvdA-leden tijdens het congres mogen stemmen over de vraag of de lijsttrekker nog te handhaven is.

Tenzij Lodewijk A. komende week alsnog zelf zijn vertrek aankondigt. Want je moet wel een ontzettende plaat voor je kop hebben wil je niet beseffen dat je zó niet verder kunt. Ondanks dat de NOS schermt met ‘steun’:

De verwachting is dat de motie van Drijver volgende week geen meerderheid zal krijgen bij de digitale stemmingen. De vraag is wel hoe groot de steun toch zal zijn. Asscher is niet bijzonder geliefd in de partij, door zijn rol als vicepremier in het kabinet Rutte II en door de broederstrijd om het lijsttrekkerschap met zijn voorganger Diederik Samsom.

---

Over de Toeslagenaffaire vindt u hier meer. Moderne waanzin de PvdA betreffende vindt u hier.