TBS ligt als methode van omgang met criminelen al enige tijd onder vuur – de laatste dagen komen daarvoor meer argumenten boven.

De kennis die nu boven lijkt te komen is nogal ontluisterend. Kennis die boven tafel komt via een heel opmerkelijke manier van klokkenluiden, dat zeker. Is Ronald van Zwam nu een klokkenluider of een ontsnapte weerspannige gevangene met smoesjes? En daaruit volgend: waartegen is hij weerspannig?

Het verhaal dat via Omroep Gelderland naar buiten komt lijkt redelijk authentiek. Van Zwam lijkt geen moordgevaarlijke maniak – zo op het oog vooral een maniak met kinderen, en dan nog via internet.

De 40-jarige is voortvluchtig sinds hij afgelopen vrijdag ontsnapte tijdens een begeleid verlof. Volgens de tbs’er is er sprake van misstanden bij de kliniek, schrijft Omroep Gelderland. Hij zou nauwelijks therapie krijgen en voelt zich naar eigen zeggen besodemieterd door het personeel.
(..)
De man kreeg in 2014 tbs met dwangverpleging. Hij had ontuchtige handelingen bij minderjarigen verricht. Via internet had hij contact met ze gezocht.

De reactie vanuit de Pompekliniek waarin men zegt “hij wordt hoe dan ook opgespoord” klinkt dan ook vooral als een poging om zoveel mogelijk binnenskamers te kunnen afhandelen. Zeker in het licht van de onrust die steeds vaker ontstaat als er weer een TBS’er op stap is gegaan; dat gebeurt gewoon te vaak en daar helpt geen enkelband aan. Dat het heel waarschijnlijk is dat Van Zwam geen moordlustige maniak is betekent niet dat dat een reden is er zo nonchalant mee om te gaan.

De kritiek op de gang van zaken bij TBS-kliniek Boschoord in Drente doet het vermoeden rijzen dat er in de Pompekliniek nog iets anders mee speelt. Bij Boschoord is de kritiek dat het verdienmodel van de kliniek wordt bedreigd doordat de behandelingen te kort duren, en dat mensen die nog niet klaar zijn voor een terugkeer in de maatschappij desalniettemin van een gunstig rapport worden voorzien om ze kwijt te kunnen. Want als ze langer dan 8 jaar blijven krijgt de kliniek een financiële straf.

Incidenten moeten aan het ministerie worden doorgegeven. Toch zou dat lang niet altijd gebeuren, hetzij doordat het incident lager wordt ingeschaald of doordat een eindverantwoordelijke uiteindelijk de melding achterhoudt.
Dat gesjoemel gebeurt tientallen keren per jaar, vertelt een medewerker in de krant. “Daartoe behoren echt zware voorvallen, zoals steekpartijen of ernstige bedreigingen van personeel.”

In het geval van Van Zwam in de Pompe zou ik me het omgekeerde kunnen voorstellen. Hij zit er nu vijf jaar, en vindt dat er te weinig voor hem is gedaan? Zonder te beweren enige officiële kennis van zaken te hebben lijkt hij me een relatief licht geval, dat je met een paar jaar weer buiten kunt hebben (binnen drie weken kan overigens ook: dat is KNIP en klaar). Maar Van Zwam zit er nu dus al vijf jaar? Dat versterkt zijn argument aanzienlijk, lijkt mij zo. Tijdens mijn research voor dit stukje kwam ik ook tegen dat niet zo lang geleden bezuinigingen op TBS-klinieken dreigden, waartegen werd geprotesteerd door de medewerkers. Het geval Van Zwam maakt aannemelijk dat de termijn van 8 jaar voor een behandeling heiliger is dan het welzijn van patiënt en/of maatschappij.

En dan zijn we terug op een oud motief: je moet geen overheidstaken op een zakelijke wijze willen organiseren als die er niet nadrukkelijk geschikt voor zijn. De ongelukken die dat geeft behoren volledig voor de verantwoordelijkheid van de overheid te komen, en dan zijn financiële incentives voor het management de verkeerde weg. Meer dan faciliterend mag dat management niet zijn, in dat soort werk. Nu wordt hun deel van het werk bijna belangrijker dan het doel waarvoor de kliniek werd gesticht.

De gedachte achter het TBS-systeem is sympathiek, maar werkt steeds slechter. Niet alleen doordat rechters er steeds vaker toe neigen om zware criminele gevallen die ze zelf niet begrijpen (duh, andere sociale klasse) bij die klinieken te parkeren, maar ook doordat de financiële incentives elke medische of sociale noodzaak doorkruisen. Wie na een lange behandeling nog niet of weinig perspectief heeft op een acceptabel functioneren in de maatschappij moet maar terug de gevangenis in, of naar een langdurige psychosociale opvang. Daarvan een probleem maken is voor niemand dienstig.

---

Meer over TBS op Veren of Lood vindt u hier.