In de peilingen schiet de PvdA op een ongekende manier omhoog. Binnen een week werd de SP gedecimeerd, een maand geleden nog de gedoodverfde winnaar op links. En nu wordt de leidende positie van de VVD bedreigd. Een spontane opwelling van de kiezer? Nauwelijks.

Wie hier een stukje verwacht waarin ik naar vermogen inhak op de rol die de linkse staatsmedia spelen komt bedrogen uit, kan ik u nu al zeggen. Zeker, ze spelen een rol, en met een klaarblijkelijke innige tevredenheid die tamelijk walgelijk is om te zien. Hun steun zal de PvdA dankbaar accepteren bij de jacht op de minieme voorsprong die de VVD thans nog heeft. En, de VVD heeft het tij tegen. Het lijkt moeilijk voorstelbaar dat het momentum dat Diederik Samsom afgelopen week genereerde en uitbouwde, nog teniet kan worden gedaan, en als deze tendens doorzet zal de PvdA met een voorsprong van zo”n vijf zetels (mijn schatting) de verkiezingen winnen.

Deels is dit de verdienste van de spindoctors die Samsom afgelopen zomer ombouwden van een warrig overkomende activist met een snufje ADHD tot een premierwaardige opponent van de zittende premier, die binnen de kortste keren zijn Linkse rivaal Emile Roemer volledig overschaduwde. Samsom bewaart zijn rust, draagt vertrouwde PvdA-mantra’s uit, en heeft een vertrouwenwekkende uitstraling gekregen.

Maar dat is nog niet de helft van het verhaal. Er is meer.

2010
In 2010 effende de PvdA de weg voor Rutte’s VVD, door niet alleen het kabinet Balkenende IV de nek om te draaien, maar middels een leiderswissel ook in te zetten op een duel met CDA en PVV. De VVD hing laag in de peilingen. Maar na de Gemeenteraadsverkiezingen was het het electoraat duidelijk, dat de versleten CDA-premier niet de man was die de slechte economische situatie ten goede zou kunnen keren. En logischerwijs kwam de VVD in beeld, die in tijden van economische tegenspoed met haar solide imago een logisch alternatief vormde. De PVV had daarvoor een onvoldoende sterk economisch profiel.

De nieuwe PvdA-leider Job Cohen had – zo vond men terecht – evenmin de capaciteiten om de economische situatie ten gunste te keren. Gebrek aan oppositie op het vlak waarnaar de meeste vraag was, de economie, bracht Rutte in een zetel naar het premierschap, al viel de omvang op 10 juni 2010 eigenlijk nogal tegen omdat de PVV meer gewonnen had dan iemand had voorzien. Dat PVV-extra’tje kwam grotendeels vandaan uit bij de VVD gepeilde zetels.

Dit jaar gebeurt iets dergelijks. Evenmin als Geert Wilders in 2010 op rechts, is Emile Roemer dit jaar de gedroomde leider van het electoraat op Links. Vergeleken met de situatie in 2010 op Rechts echter was de voorsprong van de SP op de PvdA tot vorige week nog dusdanig groot, dat het vrijwel onmogelijk leek dat Samsom c.s.zelfs maar in de buurt zouden kunnen komen. De traditionele situatie dat bij het naderen van landelijke verkiezingen de Linkse rangen zich rond de PvdA sluiten leek te worden doorbroken. Het enige vereiste was, dat SP-leider Roemer overeind bleef.

Blunders
De omkering van de situatie was te danken aan twee kolossale blunders, eerlijk verdeeld over SP en VVD. De blunder van de SP was, dat zij zich de mediaspin dat Roemer voor het premierschap ging liet aanleunen, en er zelfs in begon te geloven. Wat De SP daarbij vergat is dat je daarvoor ook een kandidaat moet hebben die voor die baan geloofwaardig is. Niet alleen is Roemer dat niet, maar als leider van een flankpartij moet je naar mijn mening heel veel extra meebrengen om voor het gehele electoraat als premier acceptabel te zijn. In de vorige eeuw heeft Wim Kok (toen de facto leider van een grote flankpartij) er lange jaren over gedaan om een dergelijke positie te bereiken (Rutte was dankzij de PVV in 2010 centrumrechts). De SP wilde te snel teveel.

De blunder van de VVD was ernstiger. Rutte slachtte in het Premiersdebat Roemer af, zich niet realiserend dat de PvdA in de figuur Samsom een premierwaardig alternatief op (centrum)Links beschikbaar had. De val van Roemer was diep, en via een soort communicerende vaten-mechanisme kreeg hij niet alleen Roemers positie als uitdager van Rutte in de schoot geworpen, maar was zijn politieke positie daarvoor veel geschikter.

Ruttes slachting van Roemer kwam dus veel te vroeg. De VVD had zich dienen te realiseren, dat zelfs als de SP de grootste partij geworden was, zij nog niet automatisch de premier zou gaan leveren. Bovendien wist Rutte dat hij Roemer in het debat zou kunnen verslaan. Zijn blunder in het Premiersdebat was dat hij Roemer niet gewoon een paar puntjes liet maken, waarmee de illusie van ongeveer gelijke tegenstanders in stand was gebleven. Zijn overwinning was overtuigend, maar kwam veel te vroeg, en daardoor tegen de verkeerde tegenstander.

Als Roemer zijn positie van schijnbare uitdager nog een week vast had mogen behouden, was Samsom ingesloten geraakt, zonder kans nog ooit via een eindsprint de positie van de VVD te kunnen bedreigen. Rutte had een week moeten wachten, tot het debat van eergisteren. De eerlijkheid gebiedt de PvdA te complimenteren met de juiste analyse vooraf. Door tijdens het Premiersdebat een directe aanval op Roemer te vermijden bouwde men Samsoms imago van leider en staatsman op. Tegen het momentum dat de PvdA nu heeft lijkt weinig kruid gewassen.

Kan de VVD nog winnen?
Is Rutte in staat komende week nog minstens 5 zetels bij de PVV weg te halen? Daarvoor is een wonder nodig, want Wilders vecht een goede campagne. Bij een nieuwe grote crisis in de Eurozone zou het omgekeerde zelfs mogelijk zijn. D66 zal leeg lopen, maar in de richting van de PvdA. Bij het CDA is eenvoudigweg niet veel meer te halen. Rutte heeft zichzelf ingesloten. Hij zit vast, en zal niet verder vooruit komen. Zijn uitspraken van de laatste dagen – gericht op het PVV-electoraat – tonen dat hij het zich ook bewust is. Zijn rampzalige optreden (zeer onaangenaam bejegend door egotripper PR de Vries) bij DWDD gisteravond was ook niet iets wat een soevereine premier had ondernomen als hij daartoe niet de noodzaak voelde.

Vorige week zei Rutte dat als de VVD niet de grootste worden zou, hij terug zou keren in de Kamer als fractievoorzitter. Hij kan er zijn stoeltje alvast gaan uitzoeken.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.