Bij het analyseren van en vooruitzien naar de verkiezingsstrijd op 12 september, is er denk ik geen lastiger in te schatten verhouding dan die tussen VVD en PVV, de meest rechtse partijen die ons land kent. Ook om die reden is mijn analyse van de strijd op Rechts de laatste in dit drieluik. Niet alleen speelt de breuk tijdens het Catshuis-overleg een grote rol in die verhouding, maar ook de ‘vuile handen’ die de VVD maakte met het sluiten van het Kunduz-akkoord zijn een belangrijke factor. Het geheugen van de kiezer is spreekwoordelijk kort, en de ontwikkelingen in de wereld van het moment spelen een grote rol bij het bepalen van de keus op 12 september. Tussen geen enkel paar partijen zullen de omstandigheden van het moment zo’n grote rol spelen als juist tussen VVD en PVV.

Laten we eerst eens kijken hoe de VVD in juni 2010 eigenlijk nipt de grootste partij van het land werd. Na de val van Balkenende IV door de PvdA was bewerkstellig, verzuimde het CDA om onmiddelijk en keihard de zwarte piet bij deze partij te deponeren. Deze fout is het CDA daarna eigenlijk nooit meer teboven gekomen, en zij liep in de rest van de campagne achter de feiten aan, geleid door een premier die zo ver versleten was, dat zijn kiezers hem geen krediet meer waardig keurden.

Daarna ontwikkelde zich een race tussen de PvdA en de VVD. Uit de keus van de PvdA voor Job Cohen was kristalhelder, dat deze partij verwacht had dat de verkiezingen zouden gaan tussen haar en de PVV. Cohen had wel een bruikbaar profiel op het gebied van I&I, maar was economisch buitengewoon zwak. Het staat buiten kijf dat Wouter Bos, als oud-minister van Financiën in debatten met Rutte veel betere resultaten zou hebben geboekt als het ging over de economie. Door de aanzwellende eurocrisis echter moest Cohen opboksen tegen Rutte, die door het electoraat op dat gebied werd gezien als capabeler dan Cohen. De PVV kwam onbedreigd als 3e partij binnen, nog altijd met een uitstekend resultaat.

De toch nog onverwacht grote overwinning van de PVV maakte het politiek heel moeilijk deze partij buiten de macht te houden. Rutte I kwam tot stand, ondanks groot verzet vanuit de rangen van de oude politieke CDA-elite. Objectief gezien was wat de PVV vanuit de gedoogpositie voor elkaar kreeg tamelijk mager, niet in het minst doordat ministers als Leers vastliepen in het moeras van EU-regels, en de overduidelijke wens van het kabinet geen al te grote aanvaringen met de EU te forceren.

De breuk tijdens het Catshuisoverleg kwam daarom niet geheel onverwacht: voor de PVV was de enige winst die er te behalen viel, dat in het geval dat het kabinet de rit uit zou zitten, men had bewezen een betrouwbare partner te kunnen zijn. Voor het bereiken van de eigenlijke hoofddoelstelling van de PVV – een strakker beleid op het I&I-dossier – was dat te mager. Niet in het minst omdat te verwachten viel, dat de partij voor het nemen van de gevraagde bezuinigingsmaatregelen electoraal enorm zou worden afgestraft bij de eerstvolgende verkiezingen. Alles bijeen was de prijs daarvoor de PVV te hoog, en vanuit haar eigen perspectief was dat een logische stap.

De bewegingen in de peilingen lieten zien dat Geert Wilders zijn electorale situatie correct heeft beoordeeld. Niet in het minst, doordat de almaar ernstiger wordende eurocrisis bij verkiezingen in het najaar uitstekend de gelegenheid zou bieden om tot de tanden bewapend met argumenten de band met de EU ter discussie te gaan stellen. Ook vanuit de focus van de PVV op het I&I-dossier was dit een logische stap, en bood een uitstekende gelegenheid.

Op weg naar 12 september begint de VVD nu te zakken in de peilingen. Voor Rutte c.s. is het ergste, dat er weinig hoop is op verbetering. Het Kunduz-akkoord heeft de zaken eigenlijk alleen erger gemaakt, want het is een akkoord dat voor de achterban van de VVD een nachtmerrie is. Niet alleen vanwege het perspectief van een alliantie met GL, maar vooral toch door de inhoud. De ontwikkelingen binnen de EU hebben iedere politieke nitwit er van doordrongen, dat de 3%-limiet in de eerste plaats wordt gehanteerd om de EU te plezieren. Dat een degelijk financieel beleid vereist is, begrijpt de VVD-aanhang als geen andere, maar de btw-verhogingen die door D66 werden afgedwongen zijn voor hen onacceptabel. En na het ondertekenen van het Kunduz-akkoord is het voor de VVD op straffe van het verlies van èlke geloofwaardigheid onmogelijk geworden weer ver naar rechts terug te schuiven. Niet met Rutte als lijsttrekker in ieder geval.

Daartegenover had de PVV dus een verláging van de btw voorgesteld, iets wat door veel VVD’ers als veel positiever wordt gezien. Dat er per saldo een paar tienden van procenten minder was bezuinigd zal velen worst zijn. Immers, dat met de PVV ook een begin zou zijn gemaakt van het liquideren van de heiligheid van vastliggende OS-budgetten is voor veel VVD’ers ook van groot belang. Rutte en de VVD staan dus nu te boek als te soft tegenover de EU, te weinig standvastig op het dossier OS, en bovendien heeft Rutte zich door de Kunduz-club de wet laten voorschrijven op een aantal voor de VVD keiharde programmapunten.

De VVD moet op rechts dus nu gaan concurreren met een PVV, die een beleid voorstaat dat veel VVD’ers in hun hart liever zien dan wat de VVD biedt. Dat de PVV veel geld uit wil geven aan de zorg en voor ouderen kan men daar dan ook nog wel begrijpen. Uiteindelijk hopen we allemaal gezond oud te worden. De onbetrouwbaarheid van Wilders zal geen punt blijken. Zoals ik eerder al opmerkte, om het punt van een kleinere overheid heb ik al VVD’ers zien aankondigen op de OBP te gaan stemmen. Over betrouwbaarheidsprobleem gesproken. Niet dat de OBP veel stemmen trekken zal, maar nu ook TROTS dit jaar weer deelneemt, zouden die tezamen de VVD nog een zetel kunnen kosten. En dat in een tijd dat elke zetel telt.

Wat wordt het op rechts?
De PVV gaat om al deze redenen op rechts ruim winnen van de VVD. Dat kan de VVD misschien een beetje compenseren door zetels uit het midden weg te snoepen bij D66 en CDA, maar daarvan moeten geen wonderen worden verwacht. De SGP zal in ieder geval iets van 3 zetels voor zich op eisen van de beschikbare Rechtse stemmen, en mijn voorspelling voor de PVV is 33. Voor de rest zal de VVD nog hard moeten vechten om te voorkomen dat er te veel stemmen wegsijpelen naar TROTS en OBP. Het belangrijkste probleem dat de PVV kan overkomen, is een harde anti-EU-campagne van de SP, maar zoals ik in deel II van deze reeks beargumenteerde, is die kans niet enorm groot.

Iedere klap die het Europese bouwval de komende maanden krijgt zal de VVD direct zetels gaan kosten. De situatie van Spanje is nu al zodanig, dat het de vraag is of het land augustus haalt zonder bail-out, waarvan de kosten voor Nederland worden begroot op circa 15 à 20 miljard, minimaal. Daar kan bijna geen premierbonus tegenop. En of Rutte die inderdaad gaat binnenhalen, zal nog moeten blijken. De kiezers zien op 12 september toch in de eerste plaats de premier van het Kunduz-akkoord, die hen om vertrouwen vraagt.

Dat is geen lonkende boodschap.

—–

Zie ook: http://www.dagelijksestandaard.nl/2012/05/strategie-de-weg-naar-12-september-i

en http://www.dagelijksestandaard.nl/2012/05/strategie-de-weg-naar-12-september-ii

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.