Het CDA wil hardnekkige criminelen harder aanpakken, en straffen voor herhalingen moeten worden verdubbeld, meldde Sybrand Buma gisteren. Strenger straffen is interessant en komt niets te vroeg.

Het eerste dat me invalt als ik het CDA dit soort dingen zeggen zie, is dat het CDA inderdaad meer en meer een getuigenispartij geworden is die de binding met de macht is kwijtgeraakt. Want machtspartijen zeggen dit soort dingen niet, bang als ze zijn er later op te worden aangesproken en afgerekend.

Uitwerking
Dat neemt niet weg dat het een goed idee is, maar een betere uitwerking behoeft. Strafverdubbeling voor ‘hardnekkige criminelen’ klinkt heel aardig, maar zolang rechters toch al niet het volle pond geven, bereik je slechts dat de range van uit te delen straffen per misdrijf groter wordt. Daarmee maak je dat de rechterlijke macht feitelijk de volledige discretie over de straftoemeting krijgt, en dat kan de bedoeling van het CDA niet zijn.

Wat bedoel ik precies? Neem het voorbeeld van een vergrijp waarop een straf staat van 6 weken tot 6 jaar (geen idee of dat bestaat, het is een rekenvoorbeeld). Als je voor hardnekkige criminelen die straf verdubbelt, of verdubbeling mogelijk maakt, betekent dat in de praktijk dat de strafmaat gaat van 6 weken naar 12 jaar. Maar wat gegeven wordt blijft de discretie van de rechter. Maar indien rechters weigeren een hogere straf uit te spreken heb je niets bereikt.

Goed gedrag?
Iets vergelijkbaars zal gelden voor de aanpak om de strafvermindering bij goed gedrag af te schaffen. Dat is namelijk de basis waarop tegenwoordig de automatische korting met een derde is gebaseerd. Natuurlijk moet hier iets aan veranderen, maar het principe is belangrijker dan wat Buma hier voorstelt. Strafvermindering wegens goed gedrag zorgt in principe dat gedetineerden zich in de gevangenis rustig houden om die strafvermindering te verkrijgen. Dat zet aan tot een positieve attitude van gedetineerden omdat ze er iets bij te winnen hebben. Wie zich niet netjes gedraagt blijft gewoon langer vastzitten, de volledige straf. Dat moet voor de maatschappij ook beter zijn aangezien de gedetineerde geen blijk geeft van het verantwoordelijkheidsgevoel dat een straf hem zou moeten bijbrengen.

Dat ooit is afgeschaft om veroordeelden te beoordelen op hun gedrag in de bak en strafvermindering tot automatisme te verheffen, lijkt vooral gebaseerd te zijn op een misplaatst gevoel voor ‘eerlijkheid’. Iedereen moet kans maken, natuurlijk, maar niet iedereen hoeft het te krijgen.

Strafverkorting
Als het ‘verdienen’ van strafverkorting een normaal deel van het strafsysteem wordt, volgt daaruit nog een ander logisch voordeel, dat je direct op ‘hardnekkige criminelen’ van toepassing verklaren kunt: strafverkorting krijg je alleen de eerste keer als je tot een vrijheidsstraf veroordeeld wordt. Hier snijdt het mes aan twee kanten: het automatisme voorkomt het argument van ‘oneerlijkheid’ en daarmee gesoebat door geharde criminelen bij hen die zouden moeten oordelen over strafvermindering, en het zou toch wel heel bijzonder zijn als de rechterlijke macht hierop zou gaan voorsorteren door bij een herhaald vergrijp een lagere straf te geven uit angst dat die arme delinquent langer zitten moeten zou. Rechters die die houding aannemen moeten zich dan voortaan maar tot echtscheidingen beperken.

Bovenstaande is een heel wat intelligenter systeem dan de aanpak die Buma nu voorstelt, omdat waarmee het CDA komt een variant is op de ‘maakbare samenleving’-gedachte. Waarbij de maakbaarheid die Buma nu nastreeft die van de rechterlijke macht en haar ideeën is. Net zomin als de maakbare samenleving veel gunstige effecten had op de maatschappij, zal deze aanpak bij de rechterlijke macht werken. Als Buma hiermee werkelijk iets wil bereiken, zal hij het beter en dieper dienen door te denken. Anders is dit slechts verkiezingsretoriek.