Dat gevangenen steeds minder mogen en kunnen in hun gevangenissen, dat is niet erg. Integendeel, dat werd hoog tijd. Meer straf en minder begrip voor criminelen, dat is een verkiezingsleus van de VVD die redelijke mensen aan zal spreken.

Dat men[1] van mening is dat door een hardere aanpak de recidive in de hand wordt gewerkt is een loze bewering. Er is geen serieus onderzoek waar dat uit blijkt. Integendeel, het milde regime in de penitentiaire inrichten schrikt boeven niet meer af en vooral onder jonge allochtonen is een verblijf in het gevang een status symbool geworden[2]

Al vanaf het einde van de achttiende eeuw[3] werd gepropageerd om straffen en de penitentiaire inrichtingen in te zetten voor de ‘verbetering’ van criminelen en ruim twee eeuwen is dat al vergeefs gebleken.

Marinus Ooms, was een sociaal werker. Hij zette zich in voor de onderkant van de samenleving en is in oktober 2006 bij een roofoverval om het leven gekomen. Een van de drie moordenaars heeft daarover spijt betuigd, nadat hij tot tien jaar was veroordeeld. De andere twee waren niet geïnteresseerd. Als gevolg van die ene spijtbetuiger is de familie van Ooms weer in de toekomst van moordenaars gaan geloven en hebben ze waarschijnlijk tegelijkertijd enige zin kunnen geven voor zich zelf aan die moord op hun broer. Maar jammer genoeg hebben ze de statistieken tegen. Ook van de criminelen die berouw tonen tegenover de nabestaanden van hun slachtoffers zijn er maar weinig die zich uit het milieu kunnen losmaken. Het wil wel gebeuren dat jeugdige criminelen als ze ouder worden trouwen, kinderen krijgen en een normaal leven gaan leiden, maar ook in die gevallen is er van een cauaal verband tussen straf en verbetering maar zelden iets gebleken.

Het wordt tijd dat we het loze idee loslaten dat straf dient ter verbetering van de dader. De dader is in wezen niet interessant. Het gaat erom dat daad en straf met elkaar in verbinding worden gebracht. De straf definieert als het ware de misdaad bij het publiek. Daarom wordt het rechtsgevoel ondermijnd als straffen niet langer als proportioneel worden aangevoeld door de rechtsgenoten. Het liefste zouden we een ernstige crimineel in een put stoppen met een deksel erop zodat we hem nooit meer terug zouden zien.

Maar dat kan niet, want ook een dader is een mens en een straf hoort de menselijke maat niet te buiten te gaan. We zouden de samenleving tekort doen als het anders zou zijn. Maar proportioneel werkt twee kanten op. Een straf, zoals indertijd die van Volkert van der Graaf, die hem intussen weer op vrije voeten heeft gesteld, was niet proportioneel. Die was te laag en hetzelfde gold voor de vrouw van Dutroux die twee van de slachtoffertjes van haar man heeft laten verhongeren en jaren lang haar man in zijn criminele leven terzijde heeft gestaan.

De rechters die deze vrouw hebben laten vertrekken uit het gevang kunnen er ook niets aan doen. Zo luidt nu eenmaal de Belgische wet en die is op dat punt weinig anders dan die van andere westerse landen. Dat neem niet weg dat ons en hun penitentiair systeem op een misvatting is gebaseerd en dat het publiek gelijk heeft als het meent dat de straffen van ernstige misdadigers in de praktijk maar zelden proportioneel zijn. Dat Michelle Martin en Volkert van der Graaf ooit weer op vrije voeten konden komen is een schande, net zoals het afschaffen van levenslang als straf een schande zou zijn. Als de VVD verkiezingsslogan zo mag worden gelezen dat de wetgever aan die disproportionaliteit een einde gaat maken, dan is dat een reden om op die partij te stemmen.

---

1. Volkskrant 30/8/12
2. Van de straat. De straatcultuur van jongeren ontrafeld, Frank van Strijen.
3. IS“Dei Delitti e delle Pene” van Cesare Beccaria, 1764BN: 978 90 8850 052 7

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp