Plotsklaps zijn de laatste maanden steeds meer signalen van naderende opvolgingsperikelen te signaleren. Een teken van kabinetszwakte?

De bizarre situatie rond staatssecretaris Menno Snel die het Nederlandse landsbestuur in een steeds pijnlijker daglicht stelt is daar een prachtig voorbeeld van. Waarom Snel mag blijven zitten terwijl hij zó opzichtig faalt, en dat blijft doen? De klucht met de zwartgelakte dossiers is weinig meer dan een voortzetting van totale incompetentie. Die incompetentie bleek al eerder uit de manier waarop het dossier behandeld wordt en aan de Kamer gepresenteerd. Zelfs het excuus dat Snel mag blijven vanwege het feit dat het baantje van minister Bijleveld moest worden gered (en dat weer om het kabinet te redden) wordt steeds magerder. Waarom verlost zijn eigen partij hem niet uit dit lijden? Per saldo plukt ook zijzelf er de wrange vruchten van.

Het woord waarom het draait is `opvolgingsperikelen`. Bij zowel VVD als D66.

Het probleem van de VVD is dat de partij heel bang is dat Rutte bij eerstvolgende verkiezingen zal overkomen wat in 2010 JP Balkenende gebeurde: een totale afkeer van de man en zijn verhaal bij het electoraat. De signalen daarvoor zijn zichtbaar aan het worden; dat Rutte zelf zegt dat hij komende zomer beslist of hij de VVD wil blijven leiden is minder relevant. Als het kabinet in de komende maanden zou vallen is moeilijk denkbaar dat d premier zijn partij bij nieuwe verkiezingen weer zou leiden. Dat is overigens een realistischer scenario dan velen denken.

Direct daarmee verbonden is het dilemma waarin D66 verkeert. Het leiderschap van Rob Jetten is zwak, tamelijk krampachtig en voor niet meer dan voor deze regeerperiode afgesproken. Op zichzelf genomen hoeft dat geen probleem te zijn – veel tijdelijke leiders bleken uiteindelijk aan hun stoel vastgegroeid als voor hun partij het moment van beslissen ineens daar was. Dat zal Jetten best beseffen, dus een blamage in de aanloop naar verkiezingen kan hij zich denkelijk niet veroorloven. Wèl, dat hij zijn pion Snel in het kabinet verdedigt. Omdat ook de VVD met opvolgingsperikelen worstelt, en zich geen vervroegde verkiezingen permitteren kan, zal geen van de andere partijen D66 proberen te dwingen haar staatssecretaris te offeren. In ieder geval niet nú, dus waarschijnlijk nooit.

De enige partij van waaruit daarom druk op Snel kan ontstaan is het CDA, dat net haar minister van Defensie mocht behouden, en verlekkerd wacht tot de onttakeling van premier Rutte doorzet. Daarvoor lijkt het vooralsnog te vroeg, maar het CDA staat als eerste op de nominatie een ineen zijgende VVD te vervangen als grootste partij met regerings- dan wel premierspotentieel. Die partij zal haar eigen nieuwe leider in relatieve stilte op het schild heffen naar ik verwacht. Dat de partij zich niet kan veroorloven dan tegelijkertijd D66 een zetje te geven als de partij die werd gepiepeld maakt dat de christendemocraten wel liever uit zullen kijken dan Snel nu een kontje te geven.

Spelen er dan helemaal geen bestuurlijke of morele overwegingen meer mee in dit partijpolitieke dansje voor ingewijden? Je kunt in niemands hoofd kijken als die ’s nachts vol wroeging in het veilige eigen bed ligt te woelen, maar praktische signalen hiervan zijn in Den Haag volledig afwezig.

Toekijken en ongearticuleerd grommen is het enige dat de toeschouwers over blijven zal.