Het VNG-magazine heeft een hele trits columnisten, en gisteren was het de dag van André Krouwel, de stuurman van het Kieskompas. Het Kieskompas is het werktuig waarmee in de aanloop naar verkiezingen vele duizenden kiezers op het onzalige idee worden gebracht dat de PvdA ook iets voor hen betekenen kan. En, wellicht ten overvloede, dat is de partij van de heer Krouwel, professor in de politicologie aan de VU.

Maar dit stukje heeft slechts zijdelings iets met de PvdA te maken, al komt het onderwerp carrièrehoer hier uitgebreid aan de orde. Prof. Krouwel had het in zijn column over de schreeuwers die het die arme bestuurders zo lastig maken op inspraakavonden. Het begon veelbelovend:

Dreigen met geweld past niet in onze rechtsstaat. (..) In deze crisis zien we de spanning tussen democratie en rechtsstaat. Politici moeten responsief zijn ten aanzien van wensen en verontrusting van burgers, anders verliezen zij het recht namens het volk te besluiten. Maar politici moeten ook verantwoordelijk handelen op basis van het (internationale) recht en gemaakte afspraken.

Veelbelovend toch? Maar Krouwel tapt vervolgens uit een ander vaatje. Zijn gedachten gaan weg van de nuance, zodat we dit moesten lezen als vermaning aan zichzelf alvorens los te gaan:

De schreeuwers en bedreigers proberen andersdenkenden de mond te snoeren zodat zij het valse beeld kunnen vormen dat ‘de wil van het volk’ eenduidig is in plaats van pluriform en tegenstrijdig. De schreeuwers willen niets weten van internationale verplichtingen en de rechten van vluchtelingen, maar gewoon hun nauwe eigenbelang laten prevaleren.

Zo, die kunnen die schreeuwers in hun zak steken. Hun nauwe eigenbelang kan voor de moderne bestuurder vanzelfsprekend niet prevaleren. Al worden op wonderbaarlijke wijze AZC’s altijd gevestigd in kwetsbare gemeenschappen, dan wel gemeenschappen die zo klein zijn dat zij electoraal kunnen worden genegeerd, zo blijkt uit onderzoek. Prof. Krouwel omzeilt dat liever, en het wordt nog mooier:

Lokale politici worstelen dagelijks met dit dilemma tussen responsiveness en responsibility, (..) Meer dan landelijke politici staan gemeenteraadsleden en wethouders onder druk, omdat zij geen wetgeving kunnen wijzigen en sterk gebonden zijn aan landelijke en Europese regelgeving. Zij worden dagelijks geconfronteerd met burgers die nog maar weinig ontzag hebben voor politieke instituties en autoriteiten. Daarnaast zijn burgers vaak slecht op de hoogte van het gevoerde beleid en de lokale politiek door het ontbreken van een krachtige lokale pers.

Aha, hier kruipt een lelijk beest uit de mouw. Die druk waaronder gemeenteraadsleden en wethouders staan, omdat ze moeten gehoorzamen aan landelijke wetgeving maakt het dus onrechtvaardig dat de burger – vaak slecht op de hoogte ook nog – zich onverwacht transformeert tot een boze schreeuwer die in groepen te hoop loopt tegen die arme lokale bestuurders die er ook niets aan kunnen doen.

Sluw wordt hier een stropop het betoog binnen geschoven, en daarop borduurt Krouwel vlijtig verder. Er volgen nog wat vage voorspellingen aan het adres van populisten die door hun bestaan alleen al de democrate ondermijnen. Boeit verder niet. Ongetwijfeld zal het volgende Kieskompas vermelden dat de kiezer het vertrouwen kan herstellen door het zegenrijke werk van nijvere PvdA-politici te belonen. Ze hebben het al zo zwaar door de schuld van al die populisten.

Enfin.

De realiteit namelijk zit nèt even anders in elkaar. Om niet te zeggen dat Krouwel de waarheid een beetje boel geweld heeft aangedaan. Want de boosheid van de schreeuwende burger wordt niet primair veroorzaakt door wetgeving waar hij geen vinger achter krijgt, omdat hij daar nooit voor heeft gestemd (Tegen zelfs, als het gaat over EU-wetgeving). Burgers zijn vooral woedend omdat hun lokale regenten ongevraagd JA hebben geroepen toen het COA bij hen informeerde of er nog ergens enige ruimte beschikbaar was. Want JA roepen biedt perspectief op een voortgezette carrière op een hoger plan, en wie weet hoe goed je daarna nog terecht komen kunt. Burgers mogen dan vinden dat hun regenten NEE hadden moeten zeggen, want dat had aangesloten bij die meer dan 90% van de Nederlanders die er net zo over denken. Maar dan krijgen lokale regenten van de boven hèn gestelden een zwart kruisje door hun carrière. En daarvoor zijn zij banger dan voor hun slechts schreeuwende burgers.

Vanzelfsprekend kan de centrale overheid gemeenten aanwijzen. Maar gemeenten die niet meewerken en dat ook niet willen, kunnen de boel voldoende traineren dat het COA elders zal gaan kijken. Naar regenten met meer honger naar een voortgezette carrière op een hoger plan. Het dringt niet tot mensen als Krouwel door, dat het verlies van respect voor ‘de boven ons gestelden’ wortelt in de verminderde aandacht van diezelfde regenten voor het welzijn van de mensen van wie zij geacht worden als eersten de belangen te verdedigen. En die belangen gaan in een geval als dit lijnrecht in tegen het ‘nauwe eigenbelang’ van diezelfde regenten.