In een rechtsstaat wordt recht gesproken, ongeacht (binnen de beschaafde grenzen van) wat dat kost. Daarom noem je het een rechtsstaat. Als rechtspraak een begrotingstechnische kwestie wordt, snapt een kind dat de rechtstaat is overleden.

Welnu.

Is dat nu een groot gat, €40 miljoen? Ik wilde dat ik het als wisselgeld in mijn achterzak had, maar om te spenderen aan een goedwerkende rechtsstaat lijkt het me te overzien. Want ook zonder de omvang van de begroting te kennen begrijp je direct dat als men er in de krant en bij de staatsomroep over klaagt als omvangrijk tekort, die begroting in eenzelfde orde van grootte moet liggen, dus laten we zeggen: ergens rond de 800 miljoen, nooit meer dan 1,2 miljard. Als gezegd, dit is niet meer dan een educated guess, maar ik zal er niet ver naast zitten. Eerder te hoog dan te laag trouwens. Dat bleek bij nazoeken redelijk te kloppen:

De rechtspraak kreeg de afgelopen jaren te maken met bezuinigingen. De begroting liep terug van 1 miljard naar 900 miljoen euro.

Om het even in een ander perspectief te zetten: als we de dividendbelasting een jaar later afschaffen, dan kan de rechtsspraak weer 50 jaar vooruit: 50 jaar x 40 miljoen is 2 miljard.

De werking van de rechtsspraak wordt dus belemmerd oor een tekort, maar geen heel groot tekort. Niets wat niet met enige inventiviteit en politieke keuzes kan worden opgelost. Premier Rutte beweert dat de welvaart in ons land er van af hangt dat de dividendbelasting wordt afgeschaft. Slaat hij (een klein beetje extra) welvaart hoger aan dan een goed functionerende rechtsstaat? Ook een goed functionerende rechtsstaat is een functie van welvaart, maar Rutte lijkt er geen geld aan te willen spenderen.

Vorig jaar vulde minister Dekker voor Rechtsbescherming het tekort van 27 miljoen euro nog aan. Dit jaar zou hij dat niet nogmaals willen doen en de Raad voor de Rechtspraak heeft onvoldoende eigen vermogen om het tekort aan te vullen.

Er valt heel wat aan te merken op onze rechtsstaat, en ik schaam me niet dat ook geregeld te doen. Maar als wordt gemeld dat de rechtsspraak geld te kort komt omdat er niet genoeg recht gesproken is, dan is iets er fundamenteel mis. Want het vereist geen helderziendheid om te beseffen dat er al diverse afwegingen zijn gemaakt eer men tot de huidige procesbelasting kwam.

Een andere financiële tegenvaller is het teruglopende aantal rechtszaken, waardoor de rechtspraak minder verdient. Volgens de Raad voor de Rechtspraak zijn er minder processen door de opkomst van mediation. Ook zouden door de betere economie meer mensen hun financiële verplichtingen nakomen.

Nu ben ik me er heel wel van bewust dat je zaken als rechtspraak en dividendbelasting niet zo maar met elkaar vergelijken mag. Niet direct, althans. Maar politiek is weinig anders dan het voortdurend tegen elkaar af wegen van appelen en peren, en hoeveel je bereid bent voor elk van hen uit te geven. Als politici jou verwijten dat je appelen en peren met elkaar vergelijkt moet je dus begrijpen dat je met een kluitje in het riet wordt gestuurd als het over keuzes als deze gaat.

Dat de regering-Rutte onder leiding van de VVD de rechtsspraak heeft teruggebracht tot een sociaaleconomische afweging die kijkt naar de kosten maar principes negeert is een zeer pijnlijke constatering. Als je dan ook nog eens kijkt naar waarvoor men wel voortdurend geld vrijmaakt, begin je te begrijpen dat er iets goed mis is. Het is jammer dat er maar één periode per jaar voldoende aandacht voor is, want dit gaat ons allemaal aan, en wel voortdurend.