Afgelopen week is er wat gemor boven tafel gekomen uit de rangen van de Partij van de Arbeid. Niet wat je noemt nieuwswaardig, was het niet dat “anonieme partij-ideologen” de bron zouden zijn geweest.

Nu kent de PvdA veel meer prominenten dan Kamerleden (bepaald geen identieke groep, overigens), en gezien de neergang in de peilingen de afgelopen drie jaar zal dat nog erger worden. Niemand van hen schijnt overigens te begrijpen, dat hun gezicht, genoemd in combinatie met de PvdA, directe electorale schade oplevert bij elk optreden dat zij doen. Maar dit terzijde.

Ik heb me erg vrolijk gemaakt over die term “anonieme partij-ideologen”. Vertaalt u dat alstublieft als niet-Kamerleden en niet-prominenten die toch een mening denken te moeten laten horen. Maar de term impliceert dat de PvdA een ideologie heeft. Graag zou ik eens een stuk van zo’’n partij-ideoloog lezen, in de hoop dat mij duidelijk kan worden wat de partij-ideologie van de PvdA ís. Ik zie al tien jaar niets anders dan een partij, die diep verontwaardigd is als zij niet mee mag regeren. En als zij mag meeregeren, weigert met haar coalitiepartners een coherent beleid te voeren. In plaats daarvan maakt zij van elke molshoop een Himalaya-top.

Een ander kenmerk van de PvdA is, dat àls zij mag meeregeren, de partij bijkans uit elkaar barst van mensen die voortdurend proberen bij te sturen vanaf de zijlijn, daarmee de toch al zwakke regenten die de partij naar het pluche afvaardigt alleen maar voor de voeten lopend. De manier waarop Job Cohen het leiderschap van de PvdA kreeg was hiervoor exemplarisch. Nu is het politiek gezien bij een strijd tussen twee vleugels binnen een partij een logisch vervolg, dat de leider van een vleugel die de bovenhand krijgt ook tot partijleider wordt verheven. Na deze lange inleiding, kom ik hiermee tot het punt dat ik wil maken.

Duizendpoot
De PvdA kent meer vleugels dan een duizendpoot voetjes heeft. Helaas staat een aantal haaks op elkaar, functioneren vele zodanig slecht dat amputatie verstandiger zou zijn en is het belangrijkste euvel van de anderen dat zij vol zitten met likdoorns en andere verborgen gebreken. Met als gevolg, dat de PvdA al slagzij makend steeds verder wegzakt in het moeras van haar eigen onvermogen om een samenhangende maatschappijvisie te ontwikkelen die een binding heeft met de realiteit.

Veel van de hierboven genoemde voetjes laten zich het best kenschetsen als partijleden met enige invloed, en daardoor volgers. Maar aangezien ze elkaar het licht in de ogen niet gunnen, wordt ieder die zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt door de interne concurrentie onverbiddelijk de maat genomen, en preventief afgeserveerd. Dat leider Job Cohen hier mede schuld aan draagt is duidelijk. Door zijn vertrouwde aanpak, theedrinken met iedereen en het steunen van niemand, is de PvdA stuurlozer dan ooit.

Het levert hem het voordeel op, dat hij hierdoor ook geen uitdagers voor het leiderschap van zijn partij hoeft te duchten. Mokken in besloten kring is het gevolg. Kritische PvdA’ers als de Amsterdammer Marcel Duyvenstein worden zoveel mogelijk weggewerkt in de marge, een redelijk succesvolle wethouder als Maarten Asscher in A’dam beperkt zich tot zijn baan, en als het niet anders kan tot politiek Amsterdam. Potentiële voormannen, maar voorlopig niet.

Opvolger
Uit de aard der zaak moet de opvolger van Job Cohen, als die opvolging in de komende drie jaar plaats zal vinden, gezocht worden in de Tweede Kamerfractie van de PvdA. Een politiek leider buiten de Kamer kan desnoods als overbrugging voor een paar maanden, maar niet langer. Dat beperkt de keus enorm.

Een verdere beperking is, dat de PvdA geen aansprekende vrouwen van voldoende gewicht in de Kamerfractie heeft. Een vernietigende conclusie voor een partij die netjes bij iedere verkiezing om en om mannetje-vrouwtje kandidaat stelt. Als men ministers mag leveren, worden de vrouwen van buiten de Kamerfractie gehaald. De 15 vrouwelijke PvdA-Kamerleden tonen een beschamende overeenkomst met een kudde secretaresses op excursie. Mevrouw Albayrak is met afstand degene met het meeste profiel, en veel dodelijker kan ik het niet formuleren. Kamervoorzitter Verbeet verkreeg haar functie vanuit het niets, en ondanks een redelijk bekwaam vervuld voorzitterschap zal zij daarnaar terugkeren. Er is trouwens nóg een vrouw met enige bekendheid: Sharon Dijksma. Een zeldzaam oninspirerende apparatsjik.

Oh, en dan vergat ik Mariëtte Hamer, maar dat zal niemand verbazen.

Mannelijke pretendenten
Lopen we even de lijst mannelijke pretendenten langs, dan ziet u direct waarom een leidersschapsgevecht binnen de PvdA voorlopig niet aanstaande is.

Ronald Plasterk – Incompetent financieel woordvoerder en ex-minister van feesten en partijen. Vind zijn imago belangrijk; is er nog niet in geslaagd iets te vinden om de leegte achter die façade op te vullen.

Frans Timmermans – salonsocialist met het imago van een bakje prefab aardappelpuree. Zonder peterselie. Is bijzonder populair bij praatprogramma’s als P&W, waar vervolgens niemand naar hem luistert. Vertelde ergens dit voorjaar op TV dat de PvdA geen enkele inhoudelijke boodschap heeft: iedereen knikte, zonder er op in te gaan.

Diederik Samsom – heeft zich na het fiasco van de klimaathoax uit de frontlinie teruggetrokken, en lijkt zich op dit moment te herbezinnen op anti-kernenergie activiteiten. Vorig jaar na minder handige manoeuvres door zijn eigen fractie uitgekotst.

Jack Monasch – Competent maar weinig bekend jong Kamerlid. Mediatechnisch goed onderlegd, ideologisch zwak. Tot dusver geen groot leiderstype.

Jeroen Dijsselbloem – Zeer competent, maar een zeer slechte uitstraling. Heeft binnen de PvdA een rechts imago. Dijsselbloem zou voor de PvdA een prima leider kunnen zijn, maar ze zullen hem nooit nemen.

Martijn van Dam – Keffertje. Wellicht op termijn enige potentie, maar als de partij het risico neemt hem tot leider te verheffen zonder eerst bestuurservaring te hebben opgedaan is dat een recept voor verdere ellende. Zou beslist willen fuseren met GL, maar alleen als hij leider mag worden.

Veel valt er voor de PvdA naar mijn mening niet te winnen met een leiderswissel. Eigenlijk mogen ze hopen dat ze de komende twee jaar niet voor de keus worden gesteld, want met de man of vrouw die op het schild wordt gehesen zal men de eerstvolgende parlementsverkiezingen in moeten.

En Cohen, hij ploeterde voort.

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.