Peter Louter verbaast zich nogal over het ongefundeerde geschreeuw als het gaat om de verdeling van de mensheid in rassen. Wetenschappelijk lijkt daarover weinig reden voor twijfel, zodat je beslist niet elk onderscheid op ‘racisme’ kunt gooien.

Het deel van de genetici dat zich bezig houdt met het onderzoek naar de geschiedenis van de mensheid is het er wel over eens. Het DNA van mensen verschilt en geeft aanleiding tot het onderscheiden van drie menselijke rassen die ieder hun eigen evolutionaire geschiedenis hebben. Genetici zien drie grote rassen als genetisch duidelijk te onderscheiden groeperingen. Het is het Afrikaanse ras dat zich vanaf de Sahara verspreid heeft naar het zuiden en het hele continent bevolkt heeft. De tweede duidelijk te onderscheiden groepering betreft het Kaukasisch ras dat behalve Europa ook de volkeren van Noord-Afrika, het Midden-Oosten en West-Azie tot en met India omvat. De derde groepering is het Oost-Aziatisch ras dat onder meer China en Japan omvat.

De door genetici gevonden kenmerken wijzen op een min of meer gescheiden ontwikkeling die tienduizenden jaren geleden begon en voor ieder van de drie groeperingen afzonderlijke evolutionaire aanpassingen meebracht.

De hedendaagse kennis over afstammingsreeksen is door Nicholas Wade in zijn baanbrekende boek: ‘A troublesome inheritance, genes, race and human history’(2014), samengebracht. Wade is zich welbewust van de impact van de bevindingen van genetici. In het begin van zijn boek schrijft hij daarover:
‘Several of the intelectual barriers erected many years ago to combat racism now stand in the way of studying the recent evolutionary past. This include the assumption that there has been no recent human evolution and the assertion that races do not exist’.
Wade weet dat het lang kan duren voor nieuwe inzichten worden geaccepteerd. Hij citeert dan ook met een zekere gelatenheid de econoom Samuelson die gezegd zou hebben: “De wetenschap ontwikkelt zicht van begrafenis tot begrafenis”.

‘Racisme’ is eigenlijk al veel langer, zeker voor Europa, een verouderd woord. Het gaat terug naar de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw toen biologen en criminologen zich nog onbekommerd bezig konden houden met het onderscheiden van ‘rassen’ aan de hand van lichaamskenmerken. Wetenschappelijk gezien was het een onjuiste richting. Maar het is een kenmerk van de wetenschap dat ze nogal eens in de verkeerde richting zoekt en daar vervolgens op terugkomt. Het zijn de Nazi’s geweest die het onderzoek verder in diskrediet hebben gebracht door joden te bestempelen als behorend tot een inferieur ras en die de wereld daarvan wilden bevrijden. Racisme heeft sindsdien een kwade reuk en dat is meer dan terecht.

Het is echter een zienswijze die sindsdien een soort Godwin is geworden en als beschuldiging wordt gebruikt tegen groepsoordelen en groepsvooroordelen. De Marokkaan die bij een slecht cijfer zijn autochtone leraar van racisme beschuldigt, is (nog) onwetend van het feit dat ze beiden tot het Kaukasische ras behoren. Dat geldt overigens ook voor de joden. Over de laatsten heeft het genetisch onderzoek tot interessante conclusies geleid. Het blijkt dat joodse mannen terug te brengen zijn tot enkele stamvaders, terwijl dat bij joodse vrouwen absoluut niet het geval is. Het wijst er op dat er een tijd moet zijn geweest waarin joodse mannen nogal eens met vrouwen uit andere lokale groeperingen trouwden.

Het onderzoek van genetici laat zien dat er binnen de drie te onderscheiden rassen sprake is van deelverschillen waardoor er sprake is van etniciteiten die dezelfde raskenmerken delen maar als groep een eigen ontwikkeling hebben gekend.

Waar laten die nieuwe inzichten ons? ‘Racisme’ is zoals het nu toegepast wordt in feite een nauwelijks bruikbaar begrip geworden. Dat geldt bijvoorbeeld niet voor de termen discriminatie of antisemitisme. Dat zijn en blijven bruikbare woorden omdat ze een kenbare realiteit beschrijven. Antisemitisme is vooral wijdverbreid binnen de Islam en wordt om politieke redenen te weinig als zodanig aangemerkt. Wat mij betreft gaat het zelfs verder en is er sprake van demonisering van de joden als groep.

Marokkanen kunnen hun leraar of een politieagent op straat niet meer van racisme beschuldigen. Wat hen overblijft is discriminatie en daarvan is sprake als ze onderscheidenlijk behandeld worden louter en alleen omdat ze behoren tot een andere  etnische groepering. Daar is echter veel minder vaak sprake van dan nogal eens wordt aangenomen. Ook ‘xenofobie’ wordt regelmatig ten onrechte gebruikt. Als er nauwkeurig wordt gekeken hebben etnische groeperingen, welke dan ook, bij iedereen wel een bepaalde reputatie. Die bevindt zich in een bepaald geval ergens in het spectrum van uiterst negatief tot zeer positief. Het behoort tot het menselijk en waarschijnlijk genetisch vastgelegd gedrag om zijn omgeving te beoordelen op gevaren en risico’s en gegeneraliseerde reputaties zijn daar een hulpmiddel bij. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook met ouderen op de arbeidsmarkt.

‘Racisme’ is een verouderd woord. Het heeft terecht een slechte reputatie, maar behoort tot het verleden. Wie iemand van racisme beschuldigt gebruikt in feite een Godwin en weet eigenlijk niet waar hij het over heeft. Ik hoop dat het moedige boek van Nicholas Wade snel wordt vertaald en een brede verspreiding krijgt.

nb. Meindert Fennema sprak zich al eerder uit tegen het opportunistisch gebruik van de term racisme: ‘Racisme zonder ras is gevaarlijke onzin’

---

Dit artikel verscheen eerder op Louter’s Punt