Populisme is een scheldwoord geworden voor alles wat rechts en de middenpartijen onwelgevallig is. Dat is een ietwat vreemd etiket, maar daarom nog niet helemaal onwaar. Desondanks: wat niet helemaal waar is, is onwaar.

Vandaag was een mooi voorbeeld te zien van wat populisme niet is. In stilte bleek rasopportunist Alexander Pechtold dit afgelopen weekend zijn eigen motie te hebben versnipperd, waarmee hij zijn partij ouderwets populistisch op de kaart leek te houden.

Het antwoord dat het kabinet vandaag op deze motie gaf was dat het een kansje zag dat een aantal CDA-senatoren bereid zou zijn hun veronderstelde partijlijn te verlaten. En D66 zal het hartgrondig steunen.

De portee van bovenstaande motie was populistisch in die zin, dat het de regerende partijen bij uitnemendheid tegen de haren in streek. Zo leek het althans. Want dat blijft de enige goede definitie van populisme: proberen een kiezersmeerderheid te creëren voor een politieke agenda die de heersende groep onwelgevallig is. Hoe je het ook wendt of keert, dàt is in essentie wat populisme is. Dat populisme daarom op dit moment vooral als ‘rechts’ wordt gezien, zegt meer over de politieke dispositie van de heersende groep dan van wat de rechtse partijen na zouden streven.

Dàt is dus ook waarom een partij als D66 niet langer populistisch genoemd kan worden. Al een hele tijd niet meer. Ze is wel ooit zo begonnen, maar heeft er afstand van gedaan door op werkelijk gênante wijze tegen de heersende politieke machthebbers aan te gaan schurken.

Deze definitie heeft ook het bevredigende voordeel dat het ruimte laat voor een goede omschrijving van links populisme, zoals bijvoorbeeld wordt bedreven door de SP. De SP doet zeer zeker vaak ook populistisch-achtig, maar vindt gewoonlijk haar principes belangrijker dan tegen de regering aanschurken. Hiermee toont zich een fundamenteel verschil met GroenLinks, dat altijd de neiging heeft zaakjes en komma’s aan te passen vanuit het idee ook mee te doen.

Waarom wordt de term links-populistisch dan minder als scheldwoord gebruikt dan rechts-populisten? Daarvoor zijn twee redenen: de eerste is dat zoals hierboven geconcludeerd, de regerende klasse vrij links is. De tweede vloeit daaruit voort: doordat de regerende klasse vrij links is, is er een heel grote groep binnen het electoraat te winnen met rechtse standpunten die zich distantiëren van regerende linksige groep. Houd hierbij overigens in gedachten dat de VVD niet langer rechts genoemd kan worden – het is nu de middenpartij pur sang. Doordat er op links teveel concurrentie is voor populistische partijen om heel succesvol te worden, gaat de aandacht voor dit woord naar de rechterkant. Maar dat heeft met populisme an sich weer weinig te maken.