Gistermiddag brak de farce los waarvan je wist dat die komen ging. Ook, waarvan RTL besefte dat die komen ging. Voor het toeziend oog van de natie moest een toneelstukje worden opgevoerd – het werd een éénakter van een klein uur.

Het RTL Premiersdebat was een leuke formule in een tijd dat meerdere partijen er om streden wie de grootste kon worden, en ook, in een tijd dat twee partijen streden om het predicaat ‘grootste’. Waar het format niet op toegesneden is, is een strijd tussen twee (relatief) grote partijen en een wagonlading dwergen van formaat.

Dat de volgende leider van het land redelijkerwijs uit VVD of PVV afkomstig zal zijn, daarover laten de peilingen weinig twijfel meer bestaan. Niet voor niets hebben de leiders van beide partijen reeds een afspraak staan om samen te debatteren teneinde de zaak voor eens en altijd te regelen. Een ware shoot out, zo u wilt. High noon on high street. Daarbij zijn de lijsttrekkers van de dwergen van formaat niet nodig, en dat ondergroef al een tijdje het belang van het Premiersdebat van RTL.

Dat ook de PvdA – de traditionele lieveling van de media – er buiten ging vallen kwam ook al niet goed uit, zodat er alle reden was er van af te zien. Daarvoor was nog wel een schuldige nodig natuurlijk, en die werd vlot gevonden door aan te kondigen dat men zelf het format verkrachten zou. Wie zich herinnert hoe het in elkaar zat moet beseffen dat het idee een programma met vijf in plaats van vier lijsttrekkers op te tuigen al een volslagen afbraak van het oorspronkelijke concept is. Zodat op voorhand al kon worden voorspeld dat het zou verzanden, dat het een gezapig soort bijeenkomst worden zou waarbij ook de leiders van CDA, D66 en GroenLinks mochten aanschuiven.

Die laatste meldde heel trots dat hij mee mocht doen, zonder te beseffen dat hij werd gebruikt om een uitgewerkt TV-concept te begraven. Hoe ironisch voor een ‘kandidaat-permier’.

Dat Geert Wilders al had aangekondigd niet te verschijnen als er aan de formule zou worden gesleuteld (was hij wel gekomen als als derde wiel aan de wagen bijvoorbeeld alleen Jesse Klaver er ook bij was geweest? Ik betwijfel het.), kon RTL er op rekenen dat Wilders bij wijziging van de formule af zou zeggen. Dat de VVD daar op had geanticipeerd door vooraf te melden dan ook niet te komen, maakte het wel weer komisch, aangezien de VVD daarmee laat zien dat zij haar hele campagne afstemt op de PVV. Denkt u daar eens over na (dat zouden meer mensen moeten doen). Vanuit Rutte’s perspectief is het ook wel weer logisch: hij kan in een debat met de grote dwergen alleen maar verliezen aan statuur. (Hij heeft het moeilijk genoeg zoals het gaat (zie hier onder).  Dat Geert Wilders een rat rook verbaasde me evenmin – bij RTL is men geen groot liefhebber van de leider van de PVV, en iedereen weet het.

Anderzijds – voor de media die sterk anti-PVV zijn was een debat zoals op de rol stond evenmin een goede zaak. Dat zou zich al snel kunnen ontwikkelen van een gevecht van Wilders tegen de rest. Voor Wilders een ideale situatie, die de verhoudingen goed weer zou geven. En iets waaraan RTL niet ‘medeplichtig’ lijkt te willen zijn. Als het debat de verhoudingen in de campagne verstoort wil het daaraan niet graag ‘schuld’ dragen. Dat zegt veel over de media en hun rol, en hoe dat werkt hebben we drie maanden geleden in de USA al gezien.

Wat is het bewijs voor de ze ‘complottheorie’? Toen het debat – volgens een traditie van een jaar of 12 nu – werd aangekondigd, was de stand van zaken in de peilingen nauwelijks afwijkend van hoe ze nu staan (zie rechts). Zeker de manier waarop men besluiten zou wie wel en wie niet uit te nodigen (jezelf afhankelijk maken van de Peilingwijzer is een klucht, vanzelfsprekend) was al dubieus, en een signaal dat RTL er al rekening mee hield dat een zachte dood voor het idee nodig zou kunnen zijn. Praatjes over wie wel of niet rechten hebben zou is hypocriete kletspraat.

Ik wil niet eens suggereren dat als de PvdA rond de 5e plek gehangen had zij vast ook mee had mogen doen, ‘for old times sake’. Wat wel een probleem geworden was, is dat de eerste lijsttrekker van wat vroeger ‘links’ werd genoemd pas op de vijfde plek kwam. Dat maakte het allemaal wel erg moeilijk, en het misbaar bij links zou weer niet van de lucht zijn. Klaver kon men dus niet vermijden. Overigens, een betere illustratie dat het tijdperk van dominant linksige politiek haar einde nadert moet ik nog zien. Het CDA als meest duidelijke nummer drie kon evenmin worden buitengesloten, en D66 van Pechtold is zo ongeveer het politieke huismerk van RTL. Het debat werd daarom om zeep geholpen door Geert Wilders te laten melden dat hij niet kwam, waarna de VVD dociel volgde en RTL de kop de wereld in slingerde dat Geert Wilders het Premiersdebat had opgeblazen.

Dat binnen een half uur na aankondiging van PVV en VVD niet deel te zullen nemen RTL het hele debat van de agenda afvoerde, toont kristalhelder dat dit van tevoren zo was gepland. Dat deze hele voorstelling al op zondagmiddag werd gespeeld in plaats van op maandag (vandaag) zoals eerder was aangekondigd, geeft aan hoezeer RTL er mee in haar maag zat.

Toeval bestaat niet, meestal is het gevoel van toeval een gevolg van een gebrek aan informatie over wat er nog meer speelde.