Parlementaire enquêtes werken niet
Dat parlementaire enquêtes niet werken bleek al tijdens de eerste parlementaire enquête, die voor de televisie werd vertoond. Dat was de RSV-enquête.
Die was spannend, omdat Marcel van Dam de benodigde ondervragingstechniek beheerste en er spektakel van wist te maken. Maar waar al dat overheidsgeld, dat aanleiding was voor de enquête, is gebleven, is er nooit uit gekomen.
Dat komt vooral omdat er in de Kamer geen mensen zitten die weten hoe grote bedrijven in elkaar steken en dus ook niet wie ze moeten ondervragen als ze te weten willen komen wat er met overheidssubsidies gebeurt. Dat het geld onder andere verdwenen was aan het in stand houden van zinloze werkgelegenheid, was een van de aspecten die aan het licht kwamen. Maar hoe er precies geld was kwijtgeraakt in Algerije bij het bouwen van energiecentrales en in de VS bij het juist niet bouwen van kolengraafmachines, dat bleef een mysterie. De mensen die door de commissie ondervraagd werden wisten dat niet. De RSV was niet voor niets in moeilijkheden geraakt. De directie was niet erg competent en de organisatie van het bedrijf deugde niet.
Als geld weg raakt in slecht georganiseerde grote bedrijven, dan moet men bij het tweede en derde echelon wezen en niet bij het eerste. Dat wisten de Kamerleden niet en daarom is men bij RSV weggekomen met grootscheepse fraude, zonder dat dit in de verhoren ooit aan het licht kwam.
Eigenlijk is geen van de naoorlogse enquêtes bevredigend verlopen behalve de allereerste, de oorlogsenquête. De enquête van de commissie De Wit heeft een aantal dikke pakken papier opgeleverd [1], die niemand, denk ik, in hun geheel gelezen heeft. Maar waarvan iedereen ook zonder dat wel wist dat er weinig nieuws in kon staan. Oud-minister Bos bleef soeverein overeind onder alle kritiek die op hem werd afgevuurd. De enquête is zinloos geweest en de journalistieke behandeling ervan beneden de maat. Wat er nu precies fout heeft gezeten in het financiële stelsel kwam er niet uit en wat er gedaan zou moeten worden om herhaling te voorkomen al helemaal niet.
De Srebrenica-enquête was een herhaling van het NIOD-rapport. De eigen kwalijke rol van de Kamer die de missie had doorgezet ondanks ernstige waarschuwingen van de militaire top, is daarbij niet aan de orde geweest. Ook die enquête had beter niet gehouden kunnen worden, althans niet door de Kamer of een andere overheidsinstelling.
De Bouwenquête had een goede pers, maar ook dat was ten onrechte. De illegale prijsafspraken, waar men vooral over viel, bleken een tijd lang legaal geweest te zijn en ook toen dat niet meer het geval was vonden zij plaats met medeweten van het ministerie. Wat precies de rol was van het ministerie en van de provinciale waterstaat bij de bouwfraude is er in de enquête niet uitgekomen, omdat mevrouw Vos nogal naïef van mening was dat men ambtenaren geen verwijt kon maken van zaken waar geen strafrechtelijk bewijs voor aanwezig is.
De Bijlmerenquête ging eerst over een gepensioneerde luchtverkeersleider die zaken onder de pet zou hebben gehouden en toen daar niets bleek uit te komen ging het over mysterieuze gezondheidsklachten van Bijlmerbewoners, waar ook geen oorzaak voor te vinden bleek.
De IRT-enquête bracht onrechtmatige opsporingsmethoden aan het licht, wat we eigenlijk ook voor die tijd wel wisten, al bleek de omvang verbijsterend. Maar de corruptie binnen het Amsterdamse politieapparaat, waardoor de andere politie corpsen de samenwerking met Amsterdam een tijd lang hadden opgezegd, werd niet nader onderzocht. Mensen van wie de namen nog jaren hardnekkig de ronde bleven doen, bleven ongemoeid en maakten ongestoord carrière. Het is duidelijk dat daar een grote kans is gemist, vooral omdat Kamerleden en pers onvoldoende op de hoogte waren van wat er speelde.
De enquête over de sociale verzekering heeft weinig opzien gebaard, terwijl daar toch uitkwam dat het misbruik van de sociale wetgeving grotendeels toe te schrijven was aan gebrek aan toezicht bij de uitvoering. Dat had de Rekenkamer weliswaar al over gerapporteerd, maar de zaak was financieel van zo groot belang dat het meer aandacht verdiend had dan het gekregen heeft.
De enquête over het paspoortproject was overbodig. De firma die het ding maakte was incompetent en de ambtenaren die de opdracht aan ze gegeven hadden misschien ook wel. Anders waren ze corrupt, maar dat is verder niet gebleken. Die enquête had beter niet gehouden kunnen worden.
De enquête naar de bouwsubsidies had het onmiddellijke aftreden van minister Brokx ten gevolge, maar als je dat niet meetelt is zij verder zonder resultaten gebleven. De commissie die de enquête hield, stond onder voorzitterschap van Klaas de Vries, die later als minister verantwoordelijk was voor het gebrek aan beveiliging van Pim Fortuyn. Ook uit die enquête is niets gekomen wat niet al eerder bekend was en de aanbevelingen, die nogal abstract waren, zijn, voor zover bekend, nooit opgevolgd.
Over Rijn Schelde Verolme hebben we het al gehad. Geen van al die enquêtes heeft dus resultaten geboekt die met al de moeite die eraan is gespendeerd in overeenstemming waren.
Het is duidelijk dat, als we met het parlementaire middel van de enquête willen doorgaan, het beter zal moeten worden georganiseerd. Het beste zou zijn als de Eerste Kamer, die op het moment geen duidelijke functie heeft, zou worden omgebouwd tot een professionele Enquêtekamer. Hoe de leden geselecteerd en gekozen zouden moeten worden is een kwestie waar eerst eens goed over nagedacht zou moeten worden, maar iets dergelijks zou op meer dan een punt een vooruitgang kunnen zijn.
- 1327 pagina’s inclusief de bijlagen.
Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp
Een z.g. Parlementaire enquête hoort thuis in het rijtje van Klachtencommissies van de overheid, zoals voor de Politie, of een Ombudsman in de gemeente.
Het stelt allemaal helemaal niks voor en is alleen bedoeld om de bevolking een rad voor ogen te draaien en ze het gevoel te geven dat de overheid naar u luistert. In een enkel zéér onbelangrijk, geval zult u als burger uw gelijk krijgen, maar grosso-modo vist u achter het net. Heb zelf meerdere jaren jaren ervaring in een Klachtencommissie voor Politiezaken : u wordt bedonderd !!!!!!!
(óók in een Parlementaire enquête !!!!)