De PVV blijft groot in de peilingen. Door heel Europa zien we hoe het vertrouwen in de gevestigde orde ondergaat aan vijandigheid jegens het eigen volk. En dat de reactie navenant is. Toch is het, gezien de omstandigheden van de laatste tien á twintig jaar, opmerkelijk hoe langzaam deze verschuiving op gang kwam. Hoe kan het dat de ontkenningscultuur zo sterk is? Over de werking van organische propaganda.

Laten we de propaganda van de BBC in ogenschouw nemen. Denk daarbij niet alleen aan de huidige propaganda, maar vooral aan het media-klimaat dat er aan vooraf ging. Geveinsde verwarring over een vaste leidraad in de zomer van terreur, of het goedpraten van de behandeling van vrouwen in Saudi-Arabië op international Women’s Day (niet dat dag-van-x nog veel betekent) zijn overduidelijk en daarom van weinig belang nu de bevolking geleerd heeft sceptisch te zijn. De kracht van BBC-propaganda was haar organische karakter.

Opmerkelijk is hoe deze vrije-markt propaganda afsteekt tegen Stalinistische indoctrinatie. Propaganda in opdracht, van bovenaf gedirigeerd, is rechtstreeks en doorzichtig. Om te werken, vereist het een naïeve bevolking of een heersende religie of ideologie waarmee zij in één lijn staat. Denk aan door kerken gesteunde monarchen in preliberaal Europa. Erdogan’s Islamisme. Stalinisme, met de poster en de laars. De een voor de nieuwe gelovige, de ander voor de nieuwe ketter.

Wat organische propaganda zo sterk maakt is dat het, net als de vrije markt, inspeelt op de persoonlijke drijfveren. Op mensen die het wíllen geloven. Om effectief te bedriegen, moet men eerst zichzelf bedriegen. Het gevolg is dat het propaganda organisme even veelzijdig kan zijn als de mensen waaruit het bestaat. Er is misschien maar één acceptabele conclusie, maar de meningen en redenaties die er toe leiden vormen een vangnet zo groot als de publieke zee. Daar komt nog bij dat zolang ieder mens, iedere cel, achter de gepresenteerde overtuiging staat, onze sociale vaardigheid om leugen en waarheid in lichaamstaal te zoeken ons meer overtuigt dan objectieve observaties – het geloof van iedereen ontkent dat er leugens aan het werk zijn. Vergelijk dit met het onbeholpen doordreunen in communistische staten. De behoefte aan een onderdrukkende laars en een externe vijand zijn dan onmiskenbaar. Stalinisme ziet cellen aan voor atomen. Staatspropaganda probeert in korte tijd het evolutieproces van meningen artificieel in een chemisch lab na te bootsen.

Het voorbeeld van de BBC is er een van verandering in gradaties. Hoe ziet de weg naar zelfverkozen, nationale clerus er uit? Hoe kan een uitwendig objectieve mediagigant een propagandamachine worden tegen de mensen die haar financieren?

Een commercieel netwerk heeft financiële winst als doel. Wat is het doel van de BBC? Financiering loopt al (verplicht) via de Britse burger. Geweldige productiewaarde is in ieder geval één doelstelling. Het kan verder ingaan tegen de grillen van het publiek, en dit vertaalt zich in programmering met minder wanhopig geschreeuw of smakeloze decadentie op het scherm. Misschien is het de subjectieve natuur van kwaliteit wat de metamorfose in werking heeft gezet. Hoe wordt bepaald wie de beste productie kwaliteit levert? Wie wordt aangenomen? Wie krijgt promotie? Wie past in het team? Dat zijn gevoelsmatige inschattingen. Onbewust komen mensen met de zelfde overtuiging toch net wat beter over. Ze komen uit een vergelijkbaar milieu, zijn net wat fijner om mee samen te werken. Resultaat: overtuiging ligt verder één kant op. Hetzelfde proces draait door en door en de gedeelde ¨algemene¨ overtuiging drijft verder en verder één kant uit. In theorie kan een organisatie volledig objectief zijn, ondanks intern een algemene politieke overtuiging te hebben. Maar wat is objectief aan politiek? Uit Brexit bleek dat het ´neutrale´ uitgangspunt van de BBC en haar publiek niet langer overeen kwam met dat van de Britse bevolking in het algemeen.

Bijzonder sterk ingebed in het BBC-meningenblok is een segment van de Britse kunstwereld. Het is verleidelijk om te zinspelen op een gebrek aan kritisch denkvermogen, of een gevoelsmatigheid, wat kunstenaars een makkelijk doelwit voor propaganda of feel good politiek zou maken, maar liever noem ik het punt van kunst-financiering. Niet het banale punt dat kunstenaars gekocht werden, en dan met kwast en fluit mee marcheren naar het beloofde land van elegantie en gevoeligheid. Overweeg het eerdergenoemde proces, waar de selectie op overtuiging ongepland en onbewust in het werk gaat. En nadat de overtuiging geen interne tegenstand meer heeft, wanneer het eigen gelijk volkomen buiten twijfel staat, dan moet het toch een zonde lijken om de organisatie níet politiek in te zetten.

Een kunstenaar financiering aanbieden om een politieke mening kracht bij te zetten is belachelijk. Dat is waar advertisers voor zijn. Het zou ook het overduidelijke risico meedragen dat dit publiek bekend wordt gemaakt. Ook zijn kunstenaars in de praktijk helemaal niet allemaal links-leunend. De kracht zit in de rol van beschermheer van de kunst. Kunst staat nog steeds voor ontwikkeling, succes en elegantie; het is smaakvolle status. Er ontstaat een associatie tussen kunst en de organisatie; een samensmelting van de belangen van kunst met de doelstellingen van de organisatie. Kunst hoeft niet expliciet voor de politieke overtuiging gemaakt te worden, het is er impliciet deel van via het platform. De bloem van de beschaving als wapen; een giftige doorn op de roos die het rijk in slaap sust.

Er wordt via deze elegante status een “correcte” mening geschapen. Een veilig gedachtegoed om bij aan te sluiten. Een gedachtegoed waarin nietszeggendheid applaus krijgt. Middelmatigheid schopt het via de juiste beweging tot gewaardeerd commentaar. Niemand die zo’n systeem van platitudes en banaliteit beter weet uit te buiten dan een entertainer. Entertainers hebben het beroep op mensen in te spelen. Mensen voor zich te winnen. En de competitie in entertainment is waanzinnig. Mening en brood worden zo één.

Oude shock
Er is inmiddels al genoeg stampij gemaakt over de valse labels uit linkse hoek: nazi, fascist, extreemrechts, xenofoob, “letterlijk” Hitler; waarom niet de schuld voor het uitsterven van dinosauriërs, als we dan toch bezig zijn? De domme voorstelling dat we in Duitsland van de 1930’s leven, wat zou moeten blijken uit waarden van de 1950’s, die natuurlijk helemaal niet meer heersen. Cabaret hoort misschien bij het theater, maar toch zie ik juist in de Engelstalige comedy-scene veel toneel. Voorstellingen die in 1968 heel progressief zouden zijn. Maar tegenwoordig daagt dat niets meer uit. Als deze voorstellingen ergens voor staan is het de huidige norm. Het is een oude shock. Het vreemde is dat het alsnog wordt omschreven als gedurfde sociale kritiek door de fans.

Mijn vermoeden is dat de illusie van progressie niets met grensverleggenheid te maken heeft. Ik vermoed ook dat het niet alleen maar om het groepdenken gaat. Ik vermoed dat één verleidingsfactor van deze illusie, behalve de humor zelf, de nostalgie is. De wens dat er nog steeds een geordende maatschappij zou zijn om tegen aan te pissen, om gedurfd te kunnen zijn, maar dan wel in absolute veiligheid. Als comedy een voertuig voor maatschappelijke kritiek is, zijn deze shows een Volkswagen busje dat het publiek zo terug een fantasie-tijdperk in rijdt.

Het probleem is dat de organische propaganda zo sterk is, dat de “nieuwe” idealen van het verleden zo onaantastbaar waren dat ze nooit zijn aangepast aan de werkelijkheid die er door is geschapen. Louis CK:

I’m white, which, thank God for that shit boy. That is a huge leg up, are you kidding me? Oh God, I love being white. I really do. Seriously, if you’re not white you’re missing out because this shit is thoroughly good. But, let me be clear by the way, I’m not saying that white people are better. I’m saying that being white is clearly better, I mean who could even argue? If it was an option I would re-up every year ‘Oh yeah, I’ll take white again. I’m enjoying that, I’m gonna stick with white thank you.’

Here’s how great it is to be white; I could get in a time machine, and go to ANY time, and it would be fucking awesome when I get there! That is exclusively a white privilege! Black people can’t fuck with time machines! A black guy in a time machine’s like ‘Hey, anything before 1980, no thank you. I don’t wanna go.’

But I can go to any time! The year two? I don’t even know what was happening then! But I know when I get there

‘Welcome, we have a table right here for you sir.’ ‘Thank you, oh it’s lovely here in the year two.’

I can go to any time… In the past, I don’t wanna go to the future and find out what happens to white people, because we’re gonna pay hard for this shit, you know that. (laughs) We’re not just going to fall from number one to two, they’re going to hold us down and fuck us in the ass forever. And we totally deserve it. But for now, WHEEEEEE!

“they’re going to hold us down and fuck us in the ass forever”

Hij speelt het klaar iedere kans scherpzinnig te zijn te verspillen maar tóch profetisch te zijn. In Rotherham en over heel het Verenigd Koninkrijk zijn voornamelijk blanke meisjes onderworpen aan periodes, soms jaren lang, van groepsverkrachting en gedwongen kinderprostitutie. Met de bedreiging hen levend te verbranden, bedreigingen naar de familie en met heroïne werden de slachtoffers in toom gehouden. Onderzoek hiernaar werd door de plaatselijke Labour-gemeente gesaboteerd, omdat het racistisch zou overkomen om niet-blanke Moslims te arresteren. Er zijn bronnen die het totaal op een miljoen misbruikte meisjes schatten. Denk aan de verkrachting-epidemie in Zweden, of de gebeurtenissen in Keulen en andere steden. Niets van dit alles werd  voorkomen, omdat het “correcte” denkgoed eist dat men doet alsof dit niet de werkelijkheid is. En ook via entertainment is deze ontkenningscultuur endemisch geworden.

You know, if you’re white and you don’t admit that it’s great, you’re an asshole. It is great. And I’m a man, how many advantages could one person have? I’m a white man! You can’t even hurt my feelings! What can you really call a white man that really digs in?

‘Hey cracker!’ ‘Uh, ruined my day. Boy. Shouldn’t have called me a cracker. Bringing me back to owning land and people. What a drag.’

De verplichte herinnering dat blank-zijn gelijk staat aan verwend en “privileged” zijn, wat wordt bewezen omdat Louis het zo naar zijn zin heeft. Opmerkelijk is de spin op “cracker”. Het is evenzeer een beschuldiging als een scheldwoord. Het beweert dat je voorvaderen de zweep op zwarte slaven lieten neerdalen. Het idee van mensen bezitten is blijkbaar zeer opbeurend voor louis, maar voor sommige mensen is het geen fijne gedachte. Deze waan van bloedschuld, oppressie en slachtoffercomplex heeft momenteel niet het beste effect op America. Ook in Europa niet, waar de waan via Hollywood en andere media wordt geïmporteerd als: entertainment. De onwetendheid over geschiedenis in het algemeen is ook typerend. Misschien dat Louis de Barbarijse slavenhandel fijn zou hebben gevonden voor zijn vrouw en dochter. Waarschijnlijker lijkt mij dat hij een vaag idee heeft van rassenrelaties in de Amerikaanse geschiedenis (zoals men die opdoet via tv en Hollywood) en dit op de gehele wereld en geschiedenis heeft geprojecteerd. Louis en zijn soort mogen hun platform wel eens gebruiken om hun publiek mee te delen dat het illegaal maken van zwarte slavernij bij de Ottomanen dankzij Westerse druk plaatsvond.

Ondanks de lof die zijn fans hem toedelen, als een nieuwe George Carlin, is het heel goed mogelijk dat Louis alleen maar op zoek was naar een lach. Dit is zijn beroep, en hij is er goed in. Het zou kunnen dat het gewoon niet bij hem opkomt de huidige norm uit te dagen. Zijn vergelijking van Trump met Hitler is in ieder geval hilarisch. Want het is nou net de lafheid van Louis en de zijnen, het falen om de huidige norm uit te dagen, dat Trump een makkelijke populariteit boost gaf.

Om terug te keren naar de BBC, zou ik graag iets over een zeereis in een gele onderzeeboot schrijven, maar het volgende exemplaar gaat voor oude shock zonder nostalgie. Wie bekend is met Stewart Lee zal weten dat hij een fase zonder grappen of grappig materiaal heeft gehad. Geen grappen hebben is waar het om draait. Grappen zijn te min. Ze ruiken naar sigaretten, bier en zweet. De grappende komediant-klasse stinkt. Bewust of bij toeval, dit is een geweldige manier om een publiek aan te trekken dat wanhopig op zoek is naar validatie. Ze willen laten zien dat zij het wel snappen. De ego-boost via smaak. In andere woorden: een publiek dat wanhopig graag wil geloven dat hun veilige meningen dapper, progressief en grensverleggend zijn.

Stewart’s idioom is een Chomsky-achtige haat voor America en zijn eigen VK. Hij verstopt zich niet achter een personage dat het haten voor hem doet. Op meesterlijke wijze gebruikt hij zijn personage om situaties te schetsen waarin de laatste bolwerken van walging: schijten, dieren-geslachtsdelen en anusen, beeldend in verband worden gelegd met symbolen die voor patriottisch America, Engeland en Verenigd Koninkrijk staan. Zo sterk is zijn verlangen naar een kleingeestige, nationalistische maatschappij om tegen te rebelleren dat hij geen noodzaak ziet op voorbeelden er van te wachten. Ook heeft hij geen nostalgie nodig. De eigen staat is schijnbaar kwaadaardig per definitie. Dit komt naar voren in het bijna sadistische genoegen dat hij er in schept zich verbaal te ontlasten op alles dat Engels of Amerikaans is. Hij doet dit meer via optreden dan via inhoud, wat zijn trademark is. Hij doet het ook via zijn kat, Jeremy Corbyn, wat gevaarlijk dicht tegen grappige stof aan ligt.

Stewart Lee is waanzinnig goed in opstandig zijn tegen machtelozen. Het lukte hem zelfs om het christendom, wat zo vaak op de hak genomen is dat de dikke huid inmiddels wel een harnas moet zijn, er toe te bewegen godslasteringwetten aan te halen (niet gelukt). Maar hetzelfde oude, saaie punt moet weer herhaald worden. Waar is de solidariteit met cartoonisten die met doodsbedreigingen moeten leven? Waarom nota-bene comedy óver islam belachelijk maken? Waarom geeft hij ook maar enige kritiek op een wereld dat door hem wordt genegeerd?

Van Louis’ comedy voor de massa’s, naar Stewart’s act voor de snob, naar de kunstconsument. De norm, het meningenblok, wordt keer op keer herhaald wanneer het publiek zich ontspant, wanneer mensen zich niet weerbaar opstellen. Mensen die er niet over na denken, mensen zonder tijd of middelen voor reflectie, luie mensen en domme mensen grijpen naar de voorgekauwde mening. De juiste mening wordt absoluut. Het staat altijd klaar om zich te laten gelden in sociale interacties. Een verkeerde uitspraak bezorgt slapeloze nachten. Men leeft in de greep van een diner-Stasi.

Die greep verzwakt. De realiteit staat al te lang, te ver weg van de verplichtingen. De komediant op een panelshow die over UKIP schertst is té duidelijk uit op een goedkoop puntje. Ze geloven hun eigen leugen niet langer. En hoewel de organische propaganda van de politieke correctheid sterk is, loopt de metamorfose van sandaal naar laars stuk op de grondwet. Dat is maar goed ook, want na de poster komt die laars wel. Politie bezoek aan de deur is nog niets; er zijn al Britten opgesloten over tweets, of hebben een taakstraf gekregen voor facebookposts.

Gezien de ernst van zulke ontwikkelingen had ik tegen beter weten in toch meer geluid verwacht van de BBC, die ik ooit zo lief had. Ik durf er niet meer op te hopen. Wel ben ik naïef genoeg te hopen dat de BBC leert inzien dat haar uitstekende documentaires over kunst en natuur een beter lot verdienen dan dat van politiek gif. Als onze lotgenoten overzee gedwongen worden vijandige propaganda te financieren, mogen ze daarvoor meer dan een entertainment-soma terug verwachten.