De SP zwengelt de discussie over een stemplicht of opkomstplicht aan, zo meldde de site Stuk Rood Vlees vandaag, en concludeert beredeneerd dat de effecten tegen zullen vallen. Wat aantekeningen daarbij.

Reden voor het idee –zo zegt SRV – is simpel: ook de SP wil dat ‘ze’ worden weg gestemd, alhoewel mogelijk niet om dezelfde redenen als bijvoorbeeld Dr. GJ Mulder dat graag zou zien:

De SP zwengelt de discussie over opkomstplicht bij verkiezingen aan. Partijvoorzitter Ron Meyer denkt dat het parlement daardoor “een fotografische weergave zou worden van de bevolking”. Strategisch zou de SP een voordeel halen door relatief veel kiezers te trekken onder de niet-stemmers die inhoudelijk dichtbij hun zouden staan.

De effecten zijn bescheiden aldus scribent Tom van der Meer. En ij draagt daarbij ter vergelijking cijfermateriaal aan uit België. In België geldt immers een stemplicht, waar echter nauwelijks de hand aan gehouden wordt als het aan komt op het afdwingen van deze wet. Een loos voorschrift, en papier is geduldig. Maar per saldo lijkt het niet uit te maken.

Van der Meer kent duidelijk de cijfermatige kant van het verhaal èn de uitkomsten daarvan behoorlijk, maar komt met wat bizarre observaties om te verklaren dat de verschillen uiteindelijk miniem zullen zijn – wat ik overigens volmondig met hem eens ben. Maar de argumentatie verdrinkt in een moeras van mitsen en maren over een lagere sociaaleconomische status, en dat er altijd mensen zijn die niet opkomen, ondanks alles. Met als dieptepunt (naar mijn oordeel) de observatie dat het verschil in opkomst tussen België (89%) en Nederland (82%) met een paar procentpunten niet heel groot is.

Dat is de zaak van de verkeerde kant benaderen als je meer mensen naar de stembus hebben wilt. Want het betekent dat in België circa 39% van de potentiële (of keiharde, gezien het resultaat in beide landen) niet-stemmers toch opkomt. Rekenkundig: In Nederland zijn de niet-stemmers 18%, in België slechts 11%. België doet het dus (18 – 11 gedeeld door 18 =)  7/18 beter dan Nederland, en dat is iets minder dan 39% verschil. Ik noem dat geen paar procentpunt. Bovendien zijn de kiezers uit die 7% tezamen goed voor circa 15 Kamerzetels.

Maar dat is een detail vergeleken bij het probleem dat er nauwelijks verschillen blijken te ontstaan bij een hogere opkomst. De verklaring daarvoor is even eenvoudig als deprimerend voor echte democraten: kiezers kijken vrijwel nooit naar programmatische redenen om op iemand te stemmen. De gedachte dat mensen die niet opkomen een fundamenteel verschillende politieke perceptie hebben is een farce, waarachter de vertegenwoordigende democratie zich verschuilt. Mensen raken pas programmatisch geïnteresseerd als zaken hen pijn beginnen te doen. Andere politieke schommelingen hebben wel redenen, maar verveling met een bekend gezicht en praatje zijn daarvoor minstens zo belangrijk als wat iemand voor je doet – of zegt te doen. Het programma is aan het eind van de dag van ondergeschikt belang.

Dat juist als er onvrede ontstaat de democratie meer leeft dan als alles goed gaat, zal de mensen die vinden dat het electoraat altijd een mening heeft of hebben moet niet bevallen, maar toch is het zo. Maar de nuances in stemgedrag zijn wat dat aangaat naar mijn weten nooit eerder goed onderzocht.