De strijd om het presidentschap van Oostenrijk is geëindigd met een onverwacht grote overwinning voor de Groene kandidaat Van der Bellen. Achtergronden daarvan zijn nog niet bekend.

Het geschetter uit eurofiel-linkse hoek was gisteravond na de nederlaag van Hofer (netjes en vlot toegegeven) niet van de lucht. De analyse: extreemrechts was verslagen!! Meer leek niemand te willen weten. Hoogstens waarschuwden nog wat verontrusten voor het feit dat Hofer toch nog 47% kreeg, en Van der Bellen ‘slechts’ 53%. Dat laat dan bewust buiten beschouwing dat je Van der Bellen zeker in zo’n schematische verdeling moet beschouwen als extreemlinks. Dat is iets anders dan een democratische kandidaat tegen een totalitaire kandidaat, zoals de kwalificatie extreemrechts voor Hofer suggereert.

Maar laat ik wat suggesties doen om het nu grotere verschil dan in mei te duiden. Het zijn geen van alle grote punten, maar als elk een procentje uitmaakte is de uitslag van gisteren afdoende verklaard.

• Eerst de beslissing van het Oostenrijkse Hooggerechtshof eind juni dat de verkiezingen voor de president over moesten, om vooral procedurele redenen. Het lijkt er op dat vee mensen geredeneerd zullen hebben dat Van der Bellen de rechtmatige president had moeten zijn, zodat ze in de herhaling inderdaad ook voor hem hebben gestemd.
• Dan is er het Waldheimtrauma. Met Waldheim als president raakte Oostenrijk internationaal in een isolement, en een herhaling daarvan zal weinigen hebben aangesproken, zeker niet nadat er door heel Europa heen ophef ontstond over de mogelijkheid dat een ‘extreemrechts’ kandidaat president zou kunnen worden.
• De aanslagen in Frankrijk en Brussel zijn nu weer wat verder in het vergeetboek geraakt. Speciaal kiezers in het politieke midden hebben het geheugen van een zeef met enorme roestproblemen, en de motivatie te stemmen voor een anti-immigratiekandidaat zal gelijk op zijn gegaan met de gelijktijdige afname van het veronderstelde IS-gevaar.
• Of dat naar aanleiding van in Oostenrijk bekende peilingen was is mij onbekend, maar Hofer heeft in zijn laatste debat met Van der Bellen snoeihard de immigratiekaart gespeeld. Of dat verstandig was in een tijd dat dat gevaar als wegebbend wordt beschouwd lijkt me gerechtvaardigd.
• In principe is het presidentschap in Oostenrijk vrijwel volledig protocollair, wat inhoudt dat er geen politieke macht aan verbonden zou zijn. Echter, een direct gekozen president heeft altijd een zeker mandaat, en Hofer had al aangegeven dat hij daarvan gebruik zou maken om te drukken op een referendum over de EU. Hoezeer dat ook terecht is gegeven de situatie, het kan Oostenrijkers hebben afgestoten, die vinden dat hij daarmee zijn boekje te buiten zou gaan.

Die uitslag van 53-47% zou trouwens nog wel eens groter kunnen worden. De stemmen van buiten de landsgrenzen wonende Oostenrijkers moeten nog worden geteld, en de ervaring van vorige keer leert dat die kiezers eerder internationalistisch dan nationalistisch stemmen.