Het blijft een eeuwig terugkerend probleem in Nederland: er wordt gemorreld aan de kwaliteit van het onderwijs en aan het einde van de rit moet er meer worden gedaan met minder. Dat het resultaat ook steeds minder wordt lijkt niemand te willen weten. Letterlijk niet. 

Scholen in het voortgezet onderwijs en het mbo moeten nadenken of ze niet minder lesuren willen inroosteren, om zo de werkdruk voor leraar én leerling te verlichten. Dat hebben ze in eigen hand, stelt minister Arie Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs).

Aldus de minister van Onderwijs, die vindt dat het nog wel wat minder kan. Want:

dat andere activiteiten als projecten, opdrachten, computerwerk en stages al als onderwijstijd mogen meetellen. En als een klas een schooljaar wat minder lesuren heeft, dan kunnen die in een eerder of later jaar ook worden goedgemaakt, schrijft hij aan de Tweede Kamer.

Intussen is geheel uit beeld verdwenen dat een school geen crèche is, maar dat er wat geleerd moet worden. Dat er resultaten moeten worden geboekt. En dat die resultaten geregistreerd moeten worden opdat we later weten wie ergens goed in zijn en aan wie je weinig hebt. Wat het belang van een diploma garandeert.

Maar uit de woorden van de minister blijkt hoogstens dat hij het wenselijk acht dat iemand aanwezig is op school. Wat er met die aanwezigheid gebeurt? Daar wordt met geen woord over gerept. Slechts de grootste leugen uit het bezuinigingsrepertoire van de afgelopen 35 jaar werd weer van stal gehaald:

De roep om minder lesuren klinkt al enige tijd. De hoge werkdruk, een grote klacht van docenten, zou dalen en de kwaliteit van het onderwijs juist stijgen omdat leraren dan meer tijd kunnen besteden aan hun lessen.

Meer doen met minder. Je vraagt je af waarom we dat niet al lang geleden hebben gedaan? Maar kwaliteit kàn geen belangrijke overweging zijn voor mensen die redeneren als minister Slob hier doet. En wat we nooit mogen vergeten: Slob is primair de spreekbuis van een departement. De Telegraaf sloeg gisteren alarm:

Er is een wildgroei aan eindtoetsen voor groep 8 scholieren ontstaan, waarschuwt de Inspectie van het Onderwijs. Daardoor kunnen de toetsen niet meer met elkaar vergeleken worden. Dat maakt het op den duur moeilijk om het landelijke niveau van leerlingen vast te stellen.

Verbazen doet dit me niet. Vijftien jaar geleden bemerkte ik bij gelegenheid van de (lagere) schoolkeuze voor mijn stiefdochter tot mijn verbijstering al dat scholen die nog geen kilometer hemelsbreed van elkaar af lagen totaal verschillende beoordelingssystemen gebruikten, toen om financiële redenen. Objectiviteit was een vloek voor het verkeerde soort mensen. We hebben haar snel elders ondergebracht, zodat ik ook deze op zich sympathieke Groningse PvdA-actie af wijs. Je wilt toch het beste voor je kind.

Daartegenover zet ik liever Harm Beertema, die met zijn achtergrond in het onderwijs op eenvoudige doch heldere wijze verstandige dingen zegt. Maar waar niemand naar luisteren wil, want PVV en geen ideologisch bevlogen dwaas. Beertema vindt dat je naar school gaat om iets te leren, en twitterde gisteren boos dat men alle kwantificerende controle uit het onderwijs heeft gesloopt. Daarmee illustreerde hij een bekende waarheid die te weinig wordt benoemd: zaken waarvan we beseffen dat die niet goed zitten willen we eigenlijk niet weten ook. Elke smoes is goed. Ergens doet het ook nog denken aan het afschaffen van de registratie van de dubbele nationaliteit in de GBA, zodat niemand nog weet hoeveel mensen met een dubbele nationaliteit in Nederland rondlopen en we er dus ook niets aan hoeven doen. Een probleem verdonkeremanen zodat het cijfermatig niet meer bestaat. Het lijkt het CPB wel.

Ik ben het stadium voorbij dat ik nog denk dat dit louter domheid is. Niet alleen althans, want dat het getuigt van een grenzeloze stupiditeit kun je niet anders dan constateren. Degenen die het veroorzaakten reageren op klachten met een dom lachje en een schouderhalende grimas. Pech, dat je geen opzet bewijzen kunt, lijken ze daarmee te willen zeggen. De motie onderaan dit artikel werd twee jaar geleden gedachteloos weggestemd in een periode dat de PvdA automatisch tegen àlles stemde dat de PVV in bracht. Ondemocratisch èn grenzeloos stupide, en niemand zei er wat van, want …. maar ik herhaal mezelf.

Het waren dit soort zaken die me er uiteindelijk van overtuigden dat we met een grote ideologische worsteling van doen hebben, waarbij gelijk hebben op basis van cijfers niet langer relevant is. Cijfers die aantoonbaar maakten wat er onderhuids gebeurt moesten worden weggemoffeld, dat zie je aan alles. Is de leesvaardigheid in de grote steden gigantisch teruggelopen? Ja, dat wordt gezegd, maar cijfers hebben we niet. Rekenvaardigheid? Vroeger schenen kinderen dat makkelijker te leren.

En dat zijn slechts secundaire cijfers. Alles moet voorkomen dat je kunt kwantificeren – voor iedereen begrijpelijk – dat de massaimmigratie rampzalig voor het land is, Wie niet kan rekenen – zoals de meeste journalisten – denkt dat cijfers met cijfers bestreden kunnen worden. Het is maar een mening, immers? Cijfers zijn ook een mening, en daarmee resteert alleen de aanwezigheidsplicht in het onderwijs. Vergelijkbare schoolcijfers kan iedereen begrijpen, maar die wil men dus niet meer.

Dat betekent dat een uniform afgenomen CITO toets (en geen gevalletjes: jij hoeft niet mee te doen want zielig) een enorme niveau daling zou laten zien. Maar we kunnen sowieso niets meer goed vergelijken omdat we met rugzakjes zijn gaan kloten en dat geeft evident een ernstige verstoring van elke statistisch resultaat. (Kinderen die op het speciaal onderwijs thuishoren bij de kinderen in het reguliere basisonderwijs stoppen. Echt heel dom. Aanvullen met een verkapte bezuinigingsmaatregel? Dacht u dat de mensen die het speciaal onderwijs hadden bedacht niet goed bij hun hoofd waren of zo?)

Die daling zou dan toch wel zichtbaar worden in het vervolgonderwijs? Nou, nee. Want ook in het vervolgonderwijs is een krachtige diplomadevaluatie ingezet. Een onderwijs instelling die niet genoeg diploma’s verstrekt krijgt een strafkorting op het budget. Dat betekent eenvoudig dat er een financiële boete staat op hoogwaardig onderwijs. Hoe hoger het niveau, des te meer mensen zullen het niet kunnen bijbenen en moeten afvallen. Maar daar betaalt de staat niet voor: we hebben de enige nog volledig operationele onderwijskwantificatie die we belangrijk achten ingericht op de omvang van de output, niet op de kwaliteit er van.

Dat is erger dan dat grapje dat ooit over Sovjet-vijfjarenplannen rond ging: een fabriek leverde in een jaar vijf miljoen linkerschoenen van een bepaald model en haalde dat cijfer keurig. Prachtig! Helaas was de planning vergeten een andere fabriek te vragen de bijpassende rechterschoenen te produceren.

Een herstelbare fout. Bij het opleiden van kinderen gaat dat niet.

Het niveau van het vervolgonderwijs na de middelbare school? Ondertussen zitten de universiteiten vol met studenten waarvoor men zich vroeger als leraar in HAVO4 doodgeschaamd had. Ik wil best aannemen dat vroeger niet alles beter was, en dat er nog wel degelijk scholen zijn waar goed gewerkt wordt en hard geleerd. Maar zijn dat de scholen waar de problemen van Slob spelen? Het zou me hooglijk verbazen. Het niveau is eenvoudig erg wisselend geworden.

Er zijn scholen waar kinderen aan een diploma worden geholpen (schoolonderzoeken erg makkelijk maken is een methode, of gewoon de Ibn Ghaldoun-aanpak) of domweg zelfs diploma’s worden weggegeven wegens ‘inzet’ (op het VMBO) of met de reden ‘anders zijn ze kansloos‘. (Ooit een interview met een directeur gelezen, of op de radio gehoord) Dat kansloos waren ze altijd al, en die school heeft hen niet kunnen helpen. Wat dat diploma helpen zou? Niets, natuurlijk. Mag ik vast niet zo zeggen, maar enfin.

Maar nu ineens worden er mensen wakker omdat de praktijk weerbarstig bleek. Nogmaals de Telegraaf:

Het aantal scholen dat de CITO-toets afneemt, slinkt echter flink: dit jaar met ongeveer 10 procent. In totaal maakt ruim een derde van alle leerlingen een alternatieve toets. „Zo wordt het onmogelijk om een landelijk beeld te krijgen van hoe leerlingen presteren”, aldus Jan-Willem Swane van de Inspectie. Peter Hulsen directeur van de belangenorganisatie Ouders en Onderwijs: „Dat kan natuurlijk niet. Dat scholen selectief gaan winkelen om zo de resultaten van de school op te hogen.”

Twee jaar geleden zag iemand als Beertema de bui al hangen. Maar alles wat je als verstandig mens over onderwijs analyseert lijkt aan dovemansoren gezegd. Niemand die nog weten wil dat het voorspelbaar was, en welke schade werd aangericht:

 

Of, zoals ik gisteren al concludeerde: politieke kleinzieligheid overwint alles.