Een omslag in het denken? Niet iedere verandering is een verbetering, demonstreert Ronald Kaatee met ‘behulp’ van Laura Starink.

De Volkskrant heeft zaterdags de rubriek 180 graden waarin iemand mag vertellen hoe hij van standpunt is veranderd over een bepaald onderwerp en waarom dat zo is gekomen. Een heel aardige rubriek, waarin op 11 januari bijvoorbeeld de Vlaamse filosoof Maarten Boudry aan het woord kwam om te vertellen hoe hij van mening was veranderd over ‘witte schuld’ (ja dat dan weer wel, ‘witte’ in plaats van ‘blanke’) en vooral over de islam: ‘Er is wel degelijk een groot probleem met de islam, een probleem dat door linkse politiek correcte mensen –waartoe ik mezelf rekende – veel te lang is doodgezwegen.’

Vorige week zaterdag (2 mei) was het de beurt aan Laura Starink, van 1987 tot 1991 correspondent in Moskou voor NRC Handelsblad en later ook nog even adjunct-hoofdredacteur van diezelfde krant. Mevrouw Starink is van mening veranderd over het nut van vrijheid van informatie. Het maakt de wereld volgens haar namelijk niet automatisch beter. Beslist een hele omslag voor een journaliste.

Haar eertijdse standpunt was dat vrijheid van meningsuiting en vrijheid van informatie heilig zijn, en dat kennis de wereld vooruit helpt. Niet meer van deze tijd natuurlijk, en van weinig waarde in het nieuwe normaal, zullen we maar zeggen. Wat had haar ervaring in Moskou haar geleerd? ‘De informatiegolf bleek zo overweldigend dat het leidde tot de ondergang van de Sovjet-Unie.’ Maar dat was nog niet alles:

‘In Nederland was voor mij het Oekraïne-referendum in 2016 een kantelpunt en dat kwam door de macht van de sociale media. Als ik probeerde uit te leggen dat het hele referendum flauwekul was omdat de situatie veel complexer was dan ‘ja’ of ‘nee’, werd dat weggevaagd door rechtse rakkers. Kennis van zaken had geen enkel effect. Dat was voor mij een hard ontwaken: willen mensen wel weten hoe het zit? En bestaat er überhaupt een waarheid?’

En nu is Laura Starink dus tot het rijpere inzicht gekomen dat vrijheid van informatie niet automatisch leidt tot een betere wereld. ‘Trump, Poetin, Bolsonaro en Orbán benutten de macht van propaganda op een manier waarvan ze in de Sovjet-Unie uit mijn jonge jaren slechts konden dromen.’ Haar oude standpunt noemt ze nu ‘simplistisch’. ‘Te veel informatie kan mensen ook op hol doen slaan.’

Grappig om te zien waar het verlies van controle over de informatiestromen door de mainstream media allemaal toe kan leiden. Nadat hun desinformatiestroom over het vredelievende karakter van de islam, de successen van de multiculturele samenleving en de welvaart en vrede die de EU brengen door de hedendaagse samizdat uit elkaar is gespat, neemt de kritiek op die nieuwe samizdat hand over hand toe.

Laura Starink zat met haar gestudeerde neus bovenop de omslag die het einde van de Sovjet-Unie betekende, en had toen naar eigen zeggen geen idee waar ze getuige van was, ‘maar de redactie wilde elke dag weten hoe ik het zag.’ Ik ben bang dat mevrouw Starink nog steeds geen idee heeft van waar ze getuige van is. Maar deze ‘journalist in hart en nieren’ zal als keynote-spreker van de Speakers Academy vast boeiend kunnen vertellen over de conclusies die je uit het uit elkaar vallen van een totaal verknipte Orwelliaanse nachtmerrie voor de hedendaagse informatievoorziening kunt trekken.