Minister Ollongren heeft een wespennest geërfd waar geen enkele minister blij van zou worden, maar de kwestie-Palmen in Brunssum heeft speciaal voor deze minister nog wat extra scherpe randjes. Democratie en de intrekking van de referendumwet maken haar positie ingewikkelder.

De stunt die de meerderheid in de gemeenteraad van Brunssum heeft uitgehaald is eerder sluw dan slim, maar het kabinet is er maar mooi mee komen te zitten. Na het opstappen van de burgemeester (formeel per 1 januari), heeft het ‘bevoegd gezag’ al meer gedaan dan gebruikelijk is. Even formeel als dat opstappen is dat de Gemeentewet de Kroon (minister en staatsrechtelijke parafernalia) de mogelijkheid biedt direct in te grijpen in het bestuur, maar daarvoor is de vraag of het integriteitsprobleem dat bij de heer Palmen werd geconstateerd genoeg is hem te kunnen ontslaan. Dat de minister daarmee ook lijkt te zitten bewijst haar sterke druk en nadruk op haar eis dat Palmen uit zichzelf opstapt. Als ze het kan vermijden, is de stap naar direct ingrijpen altijd groter dan het lijkt.

Brunssum
In Brunssum hebben lokale partijen de meerderheid in de gemeenteraad, en die hebben Palmen benoemt op een moment dat de burgemeester zijn wettelijke taak als voorzitter van die gemeenteraad niet uitoefende. Ook dat laat zien wat hier mede gaande is: een machtsstrijd tussen lokale politici en een burgemeester die door hen als een geparachuteerde regent wordt gezien. Daar zal de benoeming van Gert Leers als vervanger niet veel aan verbeteren, en veel meer dan de formele taken van een burgemeester uitoefenen zal ook deze niet kunnen doen.

De wethouder is verwikkeld in een juridische procedure over een stuk grond en staat bekend om zijn rauwe taalgebruik in raadsvergaderingen

Duidelijk: een enorm risico.

Pikant detail is natuurlijk dat op 21 maart er weer gemeenteraadsverkiezingen zijn. Formeel is dat dè kans om Palmen weg te stemmen. Maar dat de minister van Binnenlandse Zaken daar niet op wachten wil is een slecht teken, al is mij niet helemaal duidelijk waarom. Kan een wethouder in die kleine vier maanden zoveel schade toebrengen aan het lokale openbaar bestuur, zeker als hij nu in de gaten gehouden wordt zoals deze man? Of krijgt hij toegang tot stukken die zijn hoogopgelopen privé-conflict met zijn eigen gemeente in een ander daglicht kunnen stellen? Vragen, vragen.

Referendumwet
Het probleem van minister Ollongren is ook nog eens nationaal politiek. Als doekje voor het bloeden zei deze minister vorige week dat als de burger met de intrekkingswet van het referendum ontlast wordt van het gevoel inspraak te hebben o landelijk niveau, zij daar graag iets tegenover zou willen stellen qua inspraak op lokaal niveau. Als ze nu rigoureus ingrijpt in Brunssum, drie maanden voor er lokale verkiezingen zijn, dan staat dat niet alleen ongelukkig, maar heeft ze haar positie in het debat over democratische vertegenwoordiging een stuk moeilijker gemaakt.

Opstappen?
Gaat wethouder Palmen van Brunssum opstappen? Ik zou niet weten hoe men hem daartoe dwingen kan. Andere ambities dan hij in Brunssum heeft vervuld zijn hem niet toe te schrijven, en zo lang de rijksoverheid geen formele aanklachten tegen hem heeft is elke verwijdering van zijn positie juridisch discutabel, en wekt op de lokalen de indruk van willekeur. Niet dat deze minister daar zo op het oog vrij van is of heel veel scrupules zal hebben, maar nu komt het nog wat minder goed uit.

Palmen dan maar laten zitten? Maar het is al zo hoog opgelopen! Ollongren heeft een groeiend probleem dat de behandeling van het intrekken van de referendumwet zal gaan doorkruisen – al was het maar voor het oog van de publiek opinie.