De Oekraïne-Volksraadpleging in 2016 blijft in retrospectief een heikel onderwerp. Den Haag heeft er niets mee gedaan, en kijkt er feitelijk van weg. Drie referenda verder kunnen we stellen dat doorgaans de uitslagen aan de laars zijn gelapt, zoals ook met het Oekraïne-referendum.

In juni 2005 is in Nederland voor het eerst in 200 jaar een landelijk raadplegend referendum gehouden over het Verdrag van een Grondwet voor Europa. Ook het referendum op 6 april 2016 over de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne was raadgevend. Het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 was een Nederlands nationaal raadgevend referendum dat op 21 maart 2018 werd gehouden. Een meerderheid keerde zich tegen de wet wat leidde tot een aanpassing ervan. In 2018 werd ook de referendumwet afgeschaft, hoewel provinciale en gemeentelijke besturen dankzij een verordening referenda zeer mondjesmaat uitschrijven.

De uitslag van het Oekraïne-referendum wordt in het debat rond de Russische inval in dat land geregeld naar letter en geest afgezeken. Zo debiteerde het opgeblazen homonunculuïde ei, wiens achternaam met Schimmelp begint, dat “het verveelde Nederland het referendum wel een lollig stuntje vond en was er niet iets met kippen? We stemden lekker tégen, als verzetje. Om je kapot te schamen: dat nihilistische, puberale referendum van de losers van GeenStijl + Baudet uit 2016, uitsluitend ter meerdere glorie van henzelf. Beetje klooien met de toekomst van een land, gewoon omdat het kan. En Nederlandje vond het wel een geinige stunt.”

Stevige taal die we van deze oppervlakkige proleet gewend zijn, en die zoals gewoonlijk met zijn scheef gemonteerde denkraam feiten, fabels en fictie grondig dooreen haalt. Zo is hem vermoedelijk niet bekend dat na de volksraadpleging het ‘Nationaal referendumonderzoek 2016’ volgde. Vijf wetenschappers analyseerden daarin, ten behoeve van politiek Den Haag, de motieven van kiezers en welke voors en tegens bij de overwegingen voor het stemgedrag tijdens het referendum domineerden.

Een lollig verzetje
Vonden kiezers het Oekraïne-referendum een lollig verzetje? Nou, nee. Van de voor het onderzoek ondervraagde kiezers zei een grote groep het onderwerp niet geschikt te vinden voor een referendum. Tevens was het hebben van te weinig kennis een belangrijke reden om thuis te blijven. Men ging niet zomaar voor de lol naar het stemhokje. Wel stoorde een aanzienlijk aantal kiezers zich aan het ‘moddergooien’ – met name door GeenStijl – tijdens de campagne.

Ook de bewering ‘De nee-stem was vooral een tegen-stem’ wordt door de kiezers in het onderzoek niet bevestigd. Nee-stemmers motiveerden hun keuze vooral door de corruptie in Oekraïne en de vrees dat het land lid zou worden van de EU. We stemden niet lekker tégen, als verzetje, tegen de EU of tegen de regering. Dat aandeel in de kiezerspopulatie bedroeg slechts respectievelijk 7,5 en 3,2 procent.

Anders dan vaak wordt gedacht was de uitslag vooral sterk ‘Nee’ omdat de voorstanders strategisch thuisbleven, opdat de opkomstdrempel van 30 procent niet zou worden gehaald. Dat is ook logisch want voorstanders waren vaker hoogopgeleid, en hoogopgeleiden gaan in doorsnee immers vaker stemmen. En niet te vergeten: sowieso kwamen voorstanders gemiddeld vaker stemmen dan tegenstanders. Er waren dus domweg (veel) meer tegenstanders dan voorstanders onder de Nederlandse kiezers. Strategisch thuisblijven had eenvoudig géén impact op uitslag.

Motieven om tegen te stemmen
Een andere bewering die de ronde doet – belangrijk met het oog op de huidige oorlog – wil dat het referendum niet over Oekraïne zou gaan, maar over Rusland. Ook hier klopt de stelling weer niet. Het referendum ging voor de meeste kiezers over Oekraïne (en de EU), nauwelijks over Rusland. Daarbij waren de overwegende motieven om voor te stemmen in het belang van de Oekraïense bevolking en te verwachten economische voordelen van een band met het land. Hieronder vindt u een overzicht van motieven om tegen te stemmen:

Kortom: wat je ook vindt van de initiatiefnemers, de kiezer deed zijn/haar werk zo goed mogelijk naar eer en geweten. Het dédain waarmee over kiezers wordt gesproken is simpelweg niet te rijmen met het beschikbare onderzoek en de uitkomsten daarvan. Maar ja, het zijn typisch eendimensionale Poetin-haters die de uitslag van het referendum afkammen, bijvoorbeeld met een rekensommetje als “feit blijft dat 60% van de stemmers (31% van de stemgerechtigden) tegen was, dus amper 20% van alle Nederlanders. Heel simpel. En daar kun je in de verste verte geen meerderheid van maken.”

Daar staat tegenover dat Nederlandse burgers door de dames en heren politici én de gevestigde media wél in staat worden geacht om 30 verkiezingsprogramma’s te beoordelen op 20 onderwerpen maar niet om de voors en tegens van één voorstel te beoordelen en daarop ja of nee te zeggen. Bovendien snijdt de redenering geen hout: dan zou iedere peiling/onderzoek ongeldig zijn want niet alle mensen zijn geraadpleegd. Welk percentage is dan wel “geldig”? Meer dan 50% van de kiesgerechtigden? Het huidige kabinet steunt op veel minder dan 50% van de kiesgerechtigden op 17 maart 2021! Geen goudgerand kabinet, derhalve.

Inlegvelletje
Los van de discussie over het referendum mag niet onvermeld blijven dat Rutte toch akkoord ging met het verdrag en een zeer omstreden ‘inlegvelletje’ invoegde dat aan de Nederlandse zorgen tegemoet zou komen. Geen opstap naar EU-lidmaatschap? Von der Leyen/EU heeft het Oekraïne al aangeboden. Geen militaire samenwerking? Nederlandse en EU-wapens gaan er naartoe, ook naar NAVO-staten die aan Rusland grenzen. Geen extra geld naar Oekraïne? Kaag – en de EU – hebben al weer vele miljoenen overgemaakt met, zonder twijfel, nog veel meer in voorbereiding.

De EU is kennelijk wapenhandelaar geworden en heeft daar nu ook een zelfstandig budget voor[1]. Niemand heeft daar ooit voor gestemd. Wapens sturen naar een conflictgebied maakt je deelnemer aan dat conflict en de EU loopt het risico in een oorlog met kernwapenmacht Rusland verzeild te raken. Dat wilden we in 2014 nou net voorkomen door tegen dat Associatieverdrag te stemmen. En we zien nu ook dat de ongekozen Von der Leyen van de EUSSR-dictatuur de persvrijheid de nek omdraait door Russische nieuwskanalen te weren, wat de EU juist altijd Poetin verweet.

Als gevolg daarvan duurt de etnisch beladen broederoorlog, die Oekraïne de afgelopen acht jaar heeft overspoeld, tot op de dag van vandaag voort. Waar het Oekraïense regime de Russische Oekraïners hun  mensenrechten ontnam: het spreken van Russisch werd verboden, het recht op pensioen verdween voor Russisch-taligen en kinderen die Russisch spraken en Russische namen hadden waren niet meer welkom op school. En ondanks de nadrukkelijke communicatie uit Moskou dat het lidmaatschap van Oekraïne een rode lijn zou betekenen, beloofde de Amerikaanse minister van defensie Lloyd Austin nog in oktober 2021 aan president Zelenski zijn steun voor een toekomstig NAVO-lidmaatschap van Oekraïne.

---

1. De EU probeert de lidstaten nu zo ver te krijgen dat ze zelfstandig geld mag op halen op de obligatiemarkten om dit te kunnen financieren.

---

Lees hier meer over het Oekraïne-referendum. Meer over Oekraïne en de gebeurtenissen in dat land leest u hier.