De oorlog in Oekraïne duurt inmiddels meer dan twee maanden. Na een aanvankelijk snelle Russische opmars waarbij het Oekraïense leger en veel grote steden omsingeld leken te zullen worden heeft Rusland zich in het noorden van Oekraïne merendeels terug getrokken en concentreren de gevechten zich in het oosten van het land, waar de frontlijn niettemin weinig beweegt. In het zuiden van Oekraïne houden de Russen nog een aanzienlijk gebied bezet, het Oekraïense leger lijkt hier begonnen te zijn met voorzichtige tegenaanvallen.

De oorlog heeft grote effecten, ook buiten Oekraïne. Er zijn veel vluchtelingen naar andere Europese landen vertrokken vanwege het gevaar van de oorlog.

Oekraïne is een belangrijke producent en exporteur van diverse belangrijke goederen, met name landbouwproducten zoals graan, zonnebloemolie en mais, maar ook van staal en neon. Het grotendeels wegvallen van de export omdat productie wordt verstoord door de oorlog en export via zee onmogelijk is aangezien de Oekraïense havens geblokkeerd worden door de Russische marine jaagt dit wereldwijd de inflatie aan die toch al fors stijgende was. Voedseltekorten in landen die veel voedsel moeten importeren worden gevreesd en politieke onrust in die landen en vluchtelingenstromen zijn steeds aannemelijker naarmate de oorlog langer voortduurt.

Een snel einde aan de oorlog lijkt momenteel niet in zicht. Rusland heeft niet de middelen om Oekraïne tot een capitulatie te dwingen. Oekraïne mobiliseert en Rusland niet zodat Oekraïne geleidelijk een steeds groter numeriek overwicht krijgt op het slagveld. Ook al kan Rusland wellicht nog een lokaal succes behalen in het oosten, daarmee is een Oekraïense capitulatie niet dichterbij en eindigt de oorlog niet. Rusland heeft ook gemeld voorlopig geen belangstelling te hebben voor vredesoverleg en lijkt dus een lange oorlog te aanvaarden.

Oekraïne kan niet tot capitulatie worden gedwongen en heeft geen reden een bestand te aanvaarden terwijl Rusland een substantieel deel van Oekraïne bezet houd.

In kranten van de Russische staat wordt openlijk gesteld dat de oorlog tegen Oekraïne een vernietigingsoorlog moet zijn die dient te resulteren in een eindoplossing voor het Oekraïense vraagstuk. Met dat gegeven is het voor Oekraïne onmogelijk in te stemmen met een vrede of wapenstilstand die significant territoriaal verlies oplevert en/of Oekraïne kwetsbaar maakt voor een nieuwe invasie met betere voorbereiding op een later moment.

Weliswaar is deze extreme aanpak niet officieel als zodanig bekend gemaakt beleid van de Russische regering, het is wel een publicatie in een door de staat gecontroleerde krant dus het is aannemelijk dat deze visie de goedkeuring heeft van tenminste een deel van de Russische staatsbureaucratie. En zelfs wanneer je maar een 10% kans schat dat Rusland een vernietigingsoorlog nastreeft dan is de enige optie voor Oekraïne doorvechten tot de invasie is afgeslagen.

Waar Rusland er op dit moment op aan lijkt te sturen om de bezette delen van Oekraïne bezet te houden, een annexatie voor te bereiden en dan aan te sturen op een bestand met de huidige frontlijn lijkt deze aanpak mij gedoemd te mislukken. Oekraïne zal een bestand bij de huidige frontlijn niet aanvaarden, ook al is de prijs een lange voortzetting van de oorlog.

De VS en EU hebben uitgebreide economische sancties tegen Rusland aangekondigd waardoor de handel met Rusland sterk is beperkt. Deze sancties veroorzaken ongetwijfeld significant economisch nadeel voor Rusland, met name beperkingen op de export naar Rusland van onderdelen voor industriële producten en machinerie richten schade aan.

De sancties richten intussen ook schade aan in de EU en VS, maar veel meer in de EU, het beperken van bepaalde importen uit Rusland en het dreigen dat verdergaand te doen, met name met betrekking tot olie en gas, drijft andermaal de inflatie op. Een toch al onvermijdelijke inflatoire crisis wordt voor de EU fors verergerd. Het is allicht om die reden dat de EU uiteindelijk geen importverbod op olie en gas wil implementeren, de schade daarvan zou te groot zijn.

De sancties richten wel schade aan maar hebben weinig invloed op het verloop van de oorlog die gelet op de huidige duur wordt uitgevochten met vooraf bestaande voorraden wapens en munitie. Rusland is grootexporteur van voedsel en grondstoffen en zal zich dus ook geen zorgen maken dat tekorten de bevolking onrustig zullen maken.

De enige invloed die de sancties op het verloop van de oorlog kunnen hebben is dat opheffing ervan als onderdeel van een vredesakkoord een dergelijk akkoord voor Rusland aantrekkelijk genoeg kan maken.

Gelet op de grote nadelige gevolgen voor de EU-lidstaten van de oorlog, vluchtelingenstromen, verstoring van handel, fors aanjagen van inflatie, hebben de EU lidstaten er economisch alle belang bij dat de oorlog zou spoedig mogelijk eindigt.

Wanneer vredesoverleg in de huidige situatie niet zal plaatsvinden en sancties de oorlog niet wezenlijk gaan beïnvloeden is er slechts een plek waar een spoedig einde aan de oorlog bereikt kan worden.

Vrede zal bereikt moeten worden op het slagveld. Dat wordt ook al een tijdje ingezien door Josep Borrell, de EU vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken:

Touched by the resilience, determination and hospitality of @ZelenskyyUA & @Denys_Shmyhal.

I return with a clear to do list:

1. This war will be won on the battlefield. Additional €500 million from the #EPF are underway. Weapon deliveries will be tailored to Ukrainian needs. pic.twitter.com/Jgr61t9FfW

— Josep Borrell Fontelles (@JosepBorrellF) April 9, 2022

We leven in interessante tijden wanneer iemand als Josep Borrell voorbij de wensdromen waar hij meestal zelf in grossiert weet te kijken en zich realiseert dat vrede bereikt wordt op het slagveld, een oude wijsheid die ten onrechte in diskrediet is geraakt. Si vis pacem, para bellum zeiden de Romeinen, en die konden het weten want in eeuwen van onafgebroken veroveringsoorlogen veroverden ze nagenoeg de hele hen bekende wereld zodat de Pax Romana haar intrede deed.

Ook de huidige Russo-Oekraïnse oorlog zal alleen via het slagveld in een bestendige vrede kunnen eindigen.

Maar hoe kan bewerkstelligd worden dat die vrede zo snel mogelijk bereikt wordt? Dat is immers waar de EU-lidstaten groot belang bij hebben. Lang voortslepen van de oorlog is voor hen zeer kostbaar.

Zoals hiervoor overwogen heeft Rusland geen mogelijkheid een snelle vrede te forceren door Oekraïne te dwingen tot capitulatie. Pogingen die situatie te veranderen door Oekraïne te verzwakken om een snelle Russische overwinning mogelijk te maken zijn gedoemd te mislukken. De verdediger heeft te veel voordeel en

Oekraïne zal hoe dan ook steun blijven krijgen van landen zoals Polen die er groot belang bij hebben dat Rusland geen beslissende overwinning kan behalen. Een dergelijke aanpak loopt het risico dat de natte droom van de neocon-factie in de VS werkelijkheid wordt: een bloedige oorlog die zich jarenlang voortsleept zonder dat een einde in zicht kan komen omdat geen van beide kanten kan winnen en geen van beide kanten een vrede kan aanvaarden die geen overwinning is.

Oekraïne heeft wel de middelen om Rusland vast te houden in een slepende stellingenoorlog en geleidelijk gebied terug te veroveren in aanvallen tegen zwakke Russische posities, maar Oekraïne heeft niet de offensieve slagkracht die nodig is voor grote tegenaanvallen tegen Russische troepenconcentraties die noodzakelijk zijn om de invasie spoedig volledig terug te slaan.

Voor succesvolle grote tegenaanvallen is een grote reserve aan tanks, artillerie, pantservoertuigen en luchtdoelgeschut nodig die door de Russische linies in het zuiden van Oekraïne en in de Donbass heen kan breken waar de Russen aanzienlijke concentraties tanks, artillerie en vliegtuigen kunnen inzetten tegen Oekraïense concentraties.

De huidige leveringen van tanks en artillerie zijn helaas nog ruimschoots onvoldoende om een dergelijke reserve mogelijk te maken. Een vuistregel is dat een aanvaller een numeriek overwicht van 3 tegen 1 moet hebben om behoorlijk verzekerd te zijn van succes tegen een gelijkwaardige tegenstander. In plaats van tientallen tot wellicht tweehonderd tanks en artillerie stukken moeten de EU lidstaten zich dus opmaken om duizenden tanks, artillerie stukken en pantservoertuigen te leveren.

Dat is al snel meer dan de legers van de EU-lidstaten bij elkaar hebben, gelukkig zijn er nog grote hoeveelheden materieel uit de Koude Oorlog in opslagplaatsen dat gereed gemaakt kan worden. Dat materieel is vergelijkbaar met de gemoderniseerde Sovjet-erfenis die de Russen en Oekraïners beide voornamelijk gebruiken.

Ik meen dat de EU-lidstaten het voortouw moeten nemen in deze aanpak aangezien in de VS delen van het buitenlandse zaken en defensie establishment herhaaldelijk in de media laten weten dat zij juist graag een zo lang mogelijk voortslepend conflict zien om Rusland te verzwakken en bezig te houden. Op de VS kan dus niet zonder meer gerekend worden om een spoedig einde aan de oorlog te forceren, de meest belanghebbenden, Oekraïne en de EU-lidstaten kunnen dat dan beter in eigen hand nemen. Alle hulp uit de VS die verkregen kan worden moet natuurlijk worden benut, maar men moet zich er niet van afhankelijk maken.

Is er dan geen risico op (verdere) escalatie wanneer de EU-lidstaten een dergelijke koers kiezen? Zeker, dat risico is er, maar het moet worden afgewogen tegen het risico van verdere escalatie bij voortzetting van de huidige aanpak. Het is Rusland niet ontgaan dat de VS en EU-lidstaten al wapens en munitie leveren. Het is Rusland evenmin ontgaan dat de VS en EU-lidstaten weliswaar formeel niet deelnemen aan de oorlog maar zeker niet neutraal zijn en nog maar net op de rand van non-belligerent balanceren. Indien Rusland wil escaleren heeft het daar al argumenten genoeg voor, Rusland kiest er vooralsnog voor dat niet te doen en lijkt het niet te willen. De kans op verdere Russische escalatie lijkt dus te overzien.

De tegenhanger van het risico van escalatie door Rusland is dat een nadrukkelijke aankondiging dat de EU-lidstaten Oekraïne zullen voorzien van de middelen om de invasie beslissend terug te slaan zal kiezen voor de-escaleren en met een nederlaag op het slagveld in het vooruitzicht een voor Oekraïne aanvaardbare vrede wil aanbieden. De oorlog kan dan nog het meest spoedig eindigen

---

Meer over Oekraïne en de gebeurtenissen in dat land leest u hier.

Meer over Rusland en haar politiek vindt u hier.