Toon Kasdorp over de eeuwige waarschuwingen tegen ‘verrechtsing’.

Niet nog meer rechtse geluiden. Dat is de titel van een stuk uit de Volkskrant van zeven jaar geleden[1]. De auteur, Edwin van Huls, was toen algemeen directeur van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Het is interessant om te zien wat een directeur van een instituut dat zich op het mediapark in Hilversum bevindt, die zijn geld krijgt uit het publieke bestel en die als directeur de archieven beheerde van alle linkse en rechtse media-uitingen in Nederland, nu eigenlijk verstaat onder links en rechts en daarom had ik dat knipsel bewaard.

In de eerste plaats verstaat hij onder rechts de Telegraaf en Geen Stijl. Verder vindt hij de twee nieuwe omroepen rechts die vanuit de achterban van deze twee zijn opgericht, Wakker Nederland en PowNed. Vanouds is ook de Tros rechts. Hij zegt dat niet, maar misschien zijn tot op zekere hoogte ook de AVRO[2], de EO, de KRO en de NCRV wel rechts, de omroepen die in het oude bestel tegenover de VARA en de VPRO stonden.

Ook RTL[3] , SBS[4] en andere commerciële zendgemachtigden zijn in de ogen van Van Huls per definitie rechts, zonder dat dit verder betoog nodig heeft. De VARA en VPRO moeten volgens Van Huls onder druk van de publieke opinie naast linkse ook rechtse geluiden laten horen. De VARA was verplicht Rita Verdonk en Geert Wilders even vaak op de buis te presenteren als de PvdA partijleiders Wouter Bos en Diederik Samsom, iets wat Van Huls ridicuul vond en wat de VARA dan natuurlijk ook niet doet.

Met de kranten is het erger gesteld dan met de omroepen. De Telegraaf en de gratis bladen hebben samen een oplage van meer dan twee miljoen. Alleen de Volkskrant is een linkse krant, de rest van de landelijke bladen is neutraal, rechts of uiterst rechts. Dat betekent dat 90% van de krantenlezers rechtse verhalen te lezen krijgen. Dan zijn er de gratis kranten, zegt hij, want hij had in zijn opwinding vergeten dat hij die al genoemd had. Die gratis kranten tonen zich rechts in hun onderwerpkeuze: Wilders, moslims en politieke zakkenvullers.

Dat vond ik een interessante observatie, want wat zakkenvullers betreft komen VVD-ers tenminste zo vaak in de aandacht bij de bladen als leden van partijen die zich links noemen. Echt links vindt Van Huls kennelijk alleen VPRO en VARA en in de krantenwereld de Volkskrant. Over de politiek heeft hij het niet in detail, maar te denken valt aan de PvdA, Groen Links en de SP als links en de rest als neutraal, rechts of uiterst rechts. Toch blijft dat een merkwaardige stellingname. Als Trouw en Geen Stijl op één hoop kunnen worden gegooid als rechts, dan is het begrip rechts in werkelijkheid inhoudsloos.

Toch is er wel degelijk zoiets als niet-links. Niet-links zou je rechts kunnen noemen. Maar daarvoor is het eerst nodig om links te definiëren. Alles wat in politieke zin de overheid steunt die we tot voor kort in Nederland hadden, heeft wel iets gemeen: de gedachte dat overheden een onbeperkte opdracht hebben om het welzijn van de bevolking te waarborgen. De overheid mag, om dat te bereiken bijvoorbeeld het inkomen dat in de samenleving wordt gegenereerd naar eigen inzicht herverdelen. Die overheidsopvatting zou je links kunnen noemen. Daar staan tegenover de mensen die menen dat de overheid een veel beperktere en tegelijk een meer gerichte opdracht heeft: om de interne en externe vrede te bewaren, het geweldmonopolie in de samenleving in handen te houden en verder die taken te vervullen die de samenleving in stand houden en waar niet al op een andere manier in wordt voorzien.

De Telegraaf en de gratis kranten bedienen een publiek dat of niet in de overheid is geïnteresseerd of er een hekel aan heeft. Of de politiek die de overheid aanstuurt zich rechts noemt of links maakt hun weinig uit. De politiek is het uithangbord, de overheid is de winkel en die winkel, vindt het publiek van de Telegraaf, moet op de schop. Dat standpunt noemt Van Huls ultrarechts, maar daar valt meer over te zeggen.

Onder de tegenstanders van de manier waarop overheid functioneert bevinden zich allerlei soorten mensen, die onderling maar weinig overeenkomsten lijken te hebben. Er zijn er die de overheid als een noodzakelijk kwaad beschouwen. Hun standpunt is hoe minder overheid hoe beter. Maar er zijn er ook die een goed functionerende overheid essentieel vinden voor iedere vorm van samenleving. Die zijn van mening dat het juist daarom nodig is dat de overheid zich alleen bezig houdt met echte overheidszaken. De praktijk leert immers dat hoe meer zaken concurreren om de aandacht en de competenties van de overheid hoe minder er terecht komt van wat die categorie mensen belangrijk vindt: een adequate organisatie van politie en justitie, een behoorlijk leger, een goede fysieke infrastructuur, scholen gericht op de uiteenlopende competenties van leerlingen en goed toezicht op alle organen in de samenleving die een publieke functie vervullen.

Er zijn mensen die zorg en sociale voorzieningen een hogere prioriteit geven dan adequaat onderwijs en goede wegen. Ook dat verschil in prioriteit zou je als kenmerkend voor links en rechts kunnen houden, maar dan is het toch niet meer een zaak van de Telegraaf versus de Volkskrant of van PowNed tegenover de VPRO.

---

1. 4/04/09
2. centrum rechts
3. centrum rechts
4. duidelijk rechts

---

Dit artikel verscheen eerder vandaag ook op het Blog van Toon Kasdorp