Er komt een onderzoek van groot belang. Het NIOD gaat onderzoek doen naar de rol van de VNG tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De NOS meldde vanmorgen:

Het instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies NIOD start in april een onderzoek naar de rol van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in de periode 1933-1946.

Nu kan ik niet zeggen dat ik nu flabbergasted was. Dat dit zo door de NOS werd opgepikt in een tijd dat er weinig tot geen nieuws is – anders dan over Corona-doden waarover je al teveel hoort / kun je het NIOD niet verwijten. Maar zoals het bericht er stond, met een heel parmantige directeur geciteerd door een Nederlandse verslaggever die op pad was gestuurd om wat faits divers op te duikelen die nieuwswaardig en geen Corona waren maakte het bericht wat mij betreft potsierlijk.

Het is vooral een onderzoek van groot belang omdat het NIOD het gaat onderzoeken, is de indruk die ik er aan overhield. Maar om het 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog te presenteren als een onderzoek van groot belang? Het woord pretentieus schoot me door het hoofd. En nog wel heel wat minder vleiende, om eens eerlijk te zijn. Ter illustratie:

Vorig jaar startte het onderzoeksinstituut al een vooronderzoek naar de rol van het Amsterdamse gemeentelijke apparaat in de Tweede Wereldoorlog.

Nu is er van het gedrag van de Amsterdamse bureaucratie tijdens deze zwarte periode veel bekend, en weinig dat het daglicht zo verdragen kon dat het gevoelens van trots opwekt. Nu is dat geenszins een belangrijke overweging bij historisch onderzoek, maar dat er wel degelijk onderzoek naar bestaat zou dat wel kunnen zijn. Maar nee:

Directeur van het NIOD Frank van Vree zegt tegen persbureau ANP dat gemeenten bij eerdere onderzoeken altijd buiten beschouwing zijn gelaten.

En:

“Omdat er nauwelijks iets bekend is over de geschiedenis van de VNG tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft het onderzoek een groot maatschappelijk en wetenschappelijk belang”, zegt Van Vree. “In de kern gaat het in dit onderzoek om het geven van rekenschap met betrekking tot de vraag wat oorlog en bezetting voor het openbaar bestuur in Nederland hebben betekend.”

Als iets zo wordt gepresenteerd als dit bekruipt je altijd het gevoel dat het vooral voor het NIOD zèlf van groot belang is. Rekenschap na 75 jaar? Niks te vroeg, ook. Dat kun je geen onderzoek van groot belang noemen als het aan mij ligt. Werd het NIOD soms bedreigd met opheffing of bezuinigingen die neer kwamen op hetzelfde?

De pedante en bijna juichende mededeling aan het einde van het artikel dat dit onderzoek van groot belang in 2024 zal worden afgerond suggereert een urgentie die niet bestaat. Om een onderzoek naar de oorlogsmisdaden van de Romeinen toen die ons land binnenkwamen zitten we al bijna net zo hard verlegen. Misschien wel harder, als we Italië willen ergeren zoals zij ons.

Wie zich tot dit soort publiciteit verlagen moet, laat zien dat het verdwijnen van het NIOD nooit een heel groot verlies zal zijn – behalve voor de betrokkenen.