Terwijl IMF-bazin Lagarde en de financiële EU-ministers gisteren om het hardst ontkenden, dat men bezig is een frame te ontwerpen waarmee Spanje nog met een zeker behoud van prestige een bailout kan aanvragen, is in het Duitse Karlsruhe het volgende bedrijf van de strijd tegen de ongedekte cheques begonnen.

Zoals ik donderdag beschreef, lijkt het voornaamste objectief van het BVG te zijn, het budgetrecht van de Bondsdag te beschermen. Impliciet wijst het Hof daarmee het subsidiariteitsprincipe af dat de federalisten nu juist zo graag willen zien ingevoerd, omdat de automatische consequentie daarvan een Transferunie tussen Noord- en Zuid-Europa is. Volgens de Europese ministers van Financiën wordt dit artikel 25 van het ESM ten onrechte zeer gewantrouwd – overigens is er nog veel meer –  maar het bevat ontegenzeggelijk een kiem van waar uit een Transferunie zou kunnen groeien.

Op dit moment lijkt men vanuit de raad van ministers te zullen voorstellen dat aan de bezwaren van het BVG recht kan worden gedaan door een preambule bij het oorspronkelijke verdrag op te nemen. Die zou dan ook nog uitdrukkelijk moeten vermelden dat wat het BVG voor de Bondsdag heeft afgedwongen, voor alle nationale parlementen gelden zal.

Duits referendum?
Dat is heel mooi, en vermijdt bovendien aardig wat gezichtsverlies van de parlementen die al hebben ingestemd (bijna allemaal), en naar nu blijkt hun huiswerk onvoldoende hadden gedaan. Toch geloof ik hier niet in, aangezien de afwijzing van het subsidiariteitsprincipe te belangrijk is om met een voetnoot af te doen.

In ieder geval, zo lijkt het gezichtspunt van de Duitse rechters, tot het Duitse volk middels een referendum anders heeft beslist zullen zij weigeren er aan mee te werken. Om die reden was het dan ook onvermijdelijk dat het BVG dit principe – dat in het ESM vrijwel onopgemerkt was binnengeslopen – zou gaan afwijzen.

Ook de klacht die CSU-prominent Peter Gauweiler vorige week nog op het allerlaatste moment inbracht om te doen betrekken in de voorlopige uitspraak die het BVG afgelopen woensdag over het ESM deed (afgewezen!), volgt in feite deze lijn, als is zijn klacht primair gericht tegen het opkoopprogramma dat de ECB wil starten om de knoflooklanden te steunen. Want ook dit is effectief een vorm van transfereren van noordelijke middelen naar het afdekken van zuidelijke spilzucht.

Niettegenstaande de afwijzing van de klacht van Gauweiler – die een te kunstmatige relatie van de ECB met het ESM veronderstelde – heeft het BVG nu toch een klacht in behandeling genomen die zich tegen hetzelfde ECB-voornemen richt, ditmaal van Karl Albrecht Schachtschneider, een conservatieve hoogleraar in de rechten. Eenzelfde klacht werd vorig jaar nog verworpen, met als reden dat het BVG niet over het recht van de gehele EU gaat. Blijkbaar zijn de Karlsruher rechters inmiddels van mening veranderd over de consequenties voor de betrokkenheid van Duitsland van dit ECB-beleid. En als men het hierboven genoemde subsidiariteitsprincipe als basis betrekt, en toepast in het verlengde van de uitspraak van afgelopen woensdag, dan kun je niet anders dan concluderen dan dat het een logische stap is.

Juridische haarkloverijen
Het is heel wel mogelijk dat het BVG deze stap met tegenzin neemt, aangezien dit onbetwistbaar in het grensgebied in jurisdictie tussen BVG en Federale Constitutionele Hof ligt. Anderzijds lijkt het BVG nu definitief te hebben gekozen voor het beschermen van de rechten van het Duitse volk, in ieder geval zo lang er geen volksraadpleging over een nieuwe grondwet dan wel  volledige assimilatie in de EU gepasseerd is.

Er wordt nu gespeculeerd dat het BVG eerst een uitspraak zal doen over waar haar eigen harde grenzen zijn gesitueerd, en die uitspraak vervolgens zal voorleggen aan het Federale Constitutionele Hof in Luxemburg. Dat zou dan dus een half-open vraag worden, aangezien het BVG alvorens de zaak door te schuiven, er een aantal keiharde Duitse randvoorwaarden aan zou hangen. Dit is nog nooit eerder gebeurd. Een goede reden is dat de aanpak van ECB-president Draghi er op gericht lijkt zijn mandaat zo ver mogelijk op te rekken. Een schot voor de boeg van de ECB, dat dan in latere instantie zou kunnen worden bevestigd door het Federale Constitutionele Hof in Luxemburg zou een weg kunnen zijn deze politiek van de ECB een definitief halt toe te roepen.

Het is een lange weg, maar voor de Duitse regering mogelijk de meest elegante. Zelf heeft zij aangekondigd geen juridische actie tegen de ECB te zulen ondernemen, maar dit zou voor het BVG juist een stimulans kunnen zijn. Het is bekend dat ook de regering-Merkel niet gelukkig is met de nieuwe koers van Draghi c.s., en al is haar vertegenwoordiger in het ECB-bestuur dan ook overstemd, het belang van Duitsland binnen de EU is veel te groot om tegen in te gaan. Maar de positie van Duitsland is niet makkelijk, en de gevolgen van bruut economisch machtsvertoon zijn onvoorspelbaar.

Maar de meest in het oog springende conclusie is eigenlijk, dat Duitsland vrijwel onvermijdelijk binnen een paar jaar over een andere grondwet zal moeten gaan stemmen. Gezien het debat dat nu in Duitsland woedt – inclusief honderden oudere demonstranten afgelopen zondag voor het BVG in Karlsruhe, dat zullen we in Den Haag niet snel zien – is dat tricky business. Ook over de voorgestelde EU-bankenunie is grote onrust ontstaan, aangezien het risico dat Duits spaargeld zal worden ingezet om Spaanse banken te redden – die werden leeggegeten door corrupte politici – levensgroot aanwezig is.  Maar het wordt wel heel interessant, als de Duitse kiezer zal moeten beslissen voor heel Europa.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.