‘Selma’ is de titel van het nieuwste boek van Carolijn Visser, en de naam van een Nederlandse vrouw die haar Chinese echtgenoot vergezelt naar communistisch China. Maar het is de recensie van Jos Palm in NRC Handelsblad die me grenzeloos irriteerde.

Selma doet afstand van het Nederlandse staatsburgerschap, laat zich naturaliseren tot Chinese en krijgt twee kinderen. Dan dondert de Culturele Revolutie over het gezin heen. In zijn recensie schrijft Jos Palm (NRC Handelsblad 16-09-2016):

‘Het middelbare-schooljongetje dat ik was, bleek overigens niet de enige die ‘in Mao’ was. Een hele elite – Sartre, De Beauvoir, onze eigen W.F. Wertheim en Joris Ivens – liet zich zogezegd bij de neus nemen.’

Een zinsnede die me maar door het hoofd blijft spoken: ‘ze lieten zich bij de neus nemen.‘ Lieten de nazi’s zich bij de neus nemen? Liet, om een evenknie van Ivens te noemen, Lenie Riefenstahl zich bij de neus nemen?

Wanneer je bij de neus wordt genomen, ben je het slachtoffer van een oplichter. De vraag is of je Stalin en Mao tse Tung recht doet als je ze oplichters noemt.

Stel dat je in juridische zin zou kunnen bewijzen dat ze oplichters zijn, dan nog zit je met het psychologische gegeven dat een heleboel mensen opgelicht willen worden. Er zit voor mij iets hinderlijk verontschuldigends in de terloopse toevoeging ‘dat ik (Jos Palm) overigens niet de enige was’ (maar) dat ‘een hele elite’ genept werd. Achter de rattenvanger van Hamelen liepen wel heel grote ratten. Dus wie ben ik, kleine rat, om niet mee te lopen? Nu is het de keuze van Palm om Ivens en Wertheim tot een elite te rekenen. Voor mij zijn het fellow travellers, mensen die fout tijdens de vrede waren.

De maoist Wertheim ken ik goed, bij hem heb ik nog college gelopen. Toegegeven, over Indonesië had hij een lezenswaardig boek geschreven (Indonesian society in transition). Maar toen hij Mao ging aanprijzen, had menigeen al in de gaten dat Wertheim ONS bij de neus wilde nemen. Uit een zo gesloten land als China toen was, kon van staatszijde veel komen, maar niets dat op de waarheid leek.

Joris Ivens idem dito. Na de slachtpartijen tegen de zogenaamde koelakken die hij jaren na dato nog unverfroren verdedigde, bewierookte hij Mao in ellenlange propaganda films.

De enige mensen die daar in stonken, waren de sneue schapen die deze massamoordenaars geloofden op hun blauwe ogen.
Die gelovigen werden niet bij de neus genomen, zij lieten zich willens en wetens meeslepen in de politieke waan van Links. De waan dat alles wat Links doet – van Lenin tot Che Guevara – goed is. En als het misschien niet helemaal goed is, dan is het in ieder geval noodzakelijk.

Ik ga Selma nog lezen, maar deze terzijde van Jos Palm kon ik niet onweersproken laten.