Het nepnieuws is weer in de maand, en minister Ollongren loopt zich warm voor al weer een campagne. Tegen nepnieuws, vanzelfsprekend.

Nepnieuwscampagnes ten tijde van verkiezingscampagnes, je krijgt er toch een vieze smaak van in je mond. Als je het electoraat weerbaar maken wil, zou je verwachten dat die campagnes reeds ruim voor verkiezingen in gang zijn gezet. Maar dat wordt te duur, of men is bang dat het effect dan te klein is? Gezien de gebruikte argumenten geloof ik het laatste, en dan vooral omdat er geen dreiging is, maar het kabinet er op gebrand is ons in te peperen dat zij de laatste hindernis tussen de ons en de chaos is. Wie dat echt gelooft heeft al te veel nepnieuws geconsumeerd.

Of nog niet genoeg, inderdaad. Want teveel is teveel.

Er komt zeer waarschijnlijk een campagne om Nederlanders bewust te maken van nepnieuws. Doel van de campagne is om mensen in aanloop naar verkiezingen in 2019 uit te leggen hoe ze nepnieuws kunnen herkennen.

Nepnieuws
Nu geloof ik best dat nepnieuws bestaat. De agitprop van de NOS via vooral Teletext komt me onder tussen mijn neus uit, en de bespiegelingen die daden van de overheid in een gunstig – of minder ongunstig – daglicht moeten stellen zijn hemeltergend dom, maar een voortdurende bron van ergernis. Maar wat zou concreet nu het nepnieuws zijn dat niet van overheidswege afkomstig is? Ollongren is er nog nooit in geslaagd een voorbeeld te geven, maar blijft stijf en strak volhouden dat we haar op haar blauwe ogen moeten geloven. De schuld van Rusland. Hoe bepaald nepnieuws Rusland te stade zou kunnen komen? Nog nooit een woord over gehoord, behalve het woord ‘onrust. Maar! ‘Gaat u rustig slapen, maar wordt wakker als we u aanwijzen wat niet klopt. De minister waakt’.

Dat kondigt minister Kasja Ollongren (Binnenlandse Zaken) aan. Politieke kleur van een bericht speelt volgens de bewindsvrouw geen rol. „Het gaat niet om inhoud, maar om hoe je mensen handvatten geeft om te kijken of nieuws berust op feiten. Hoe kun je als gewone burger checken of iets klopt?”
(..)
Regeringspartijen CDA en D66 hadden gepleit voor een dergelijke campagne. ,,Het is niet bedoeld om te zeggen wat je wel of niet moet geloven”, verduidelijkte CDA-Kamerlid Van der Molen.

Niet voor niets zijn CDA en D66 de partijen met de minste scrupules als het aankomt op het onderdrukken van onwelgevallig nieuws. Dat je het idee zonder een flard van bewijs zelfs maar serieus overwegen wilt bewijst dat al voldoende.

(..) Coalitiepartner VVD kan leven met de campagne, maar hamert vooral op onderzoek naar de invloed van sociale media en zoekmachines op democratische processen. Daar hebben we nu eigenlijk geen flauw idee van, zei Kamerlid Middendorp. ,,Hoewel hele verkiezingscampagnes tegenwoordig online worden uitgevochten.”

Een ander voordeel van een ‘waarschuwingscampagne’ tijdens de verkiezingscampagne is natuurlijk dat onwelgevallige berichten aan de schandpaal kunnen worden genageld als dat het kabinet beter uitkomt. Gaat dat er van komen? Ik twijfel, maar als de zaak uit de hand loopt is het toch al te laat als de regering er nog eens met geweld tegen in probeert te gaan. Waarmee ik maar zeggen wil: met de op dit moment beschikbare middelen is het bijzonder onwaarschijnlijk dat de regering veel zal kunnen uitrichten tegen wat voor nepnieuws dan ook.

Stuntel
Minister Ollongren solliciteert hiermee niet alleen naar de titel Stuntel van de Maand, maar ook naar die van Manipulator van de Eeuw. Mijn probleem is dan ook niet wat men in 2019 prutsen gaat, maar het precedent dat ontstaat, en de invloed die men achter de schermen op de MSM gaat uitoefenen. Alleen de aankondiging al dat de regering iets beschouwt als nepnieuws kan – mits op tijd doorgegeven – ANP, NOS en RTL al weerhouden van publicatie. Dat is ernstiger.

Stint
Een voorbeeld van wat de overheid duidelijk geen fijn gevoel geeft is het berichtje (eigen onderzoek van RTL) dat de Stint – dat infame voertuig dat in Oss op een spoorwegovergang de geest gaf met alle gevolgen van dien – veel minder onveilig is dan de Minister van Verkeer en Waterstaat deed voorkomen:

De minister informeerde de Tweede Kamer onvolledig, door selectieve passages uit een nog geheim NFI-rapport te delen met de Tweede Kamer. Zo blijkt dat een potentieel veiligheidsprobleem van de stint bij een klein percentage van de 3500 stints kan optreden. Toch mag sinds 2 oktober na een beslissing van de minister geen enkele stint de weg op. De stints zijn minder onveilig dan het ministerie deed voorkomen.
(..)
In het feitenrelaas van de ILT wordt gesuggereerd dat de elektrische bolderkar op hol kan slaan en dat daar op dat moment dan amper iets aan te doen is. De fabrikant bestreed deze constatering van de ILT al eerder, en noemde dat op basis van eigen onderhoudsgegevens statistisch uitgesloten.

Wat is hier gaande? We zien een minister die daadkrachtig over wil komen. Nu heb ik nauwelijks een idee wie Cora van Nieuwenhuizen is, en ik ben er ook niet benieuwd naar, maar Cora van Nieuwenhuizen zelf duidelijk wel. De minister wilde zich profileren, en zag een kans zichzelf op de politieke kaartte zetten. Wat zijn ministers anders dan het uithangbord van hun partij?

Het NFI-rapport werpt een nieuw, opmerkelijk licht op het besluit om alle stints te verbieden.

Het onderzoek door RTL is uitgebreid, en degelijk onderbouwd. Zonder directe conclusies, anders dan op de voorbarigheid van het ministerie te wijzen. Dat proef je ook uit de reactie van de minister:

Minister Van Nieuwenhuizen gaat niet in op onze vragen over waarom ontlastende delen van het NFI-rapport niet zijn gepubliceerd. In een reactie zegt ze: “Ik deel de conclusie van RTL niet. De eerste voorlopige resultaten van het onderzoek van de ILT, die ik ook heb gedeeld met de Tweede Kamer, laten zien dat onderdelen van de stint mankementen kunnen vertonen. We sluiten geen compromissen als het gaat om veiligheid. Daarom heb ik besloten de stint voorlopig te schorsen.”

Dat dit geen nepnieuws betreft is duidelijk, maar hoe minister Ollongren er naar zou kijken als het niet zou komen uit een te grote bron om aan te pakken? Haar ogen zijn blauw, maar voor vertrouwen in haar integriteit op dit vlak is al teveel gebeurd.