Drenthe heeft in de Nederlandse geschiedenis nu niet bepaald ooit een grote rol gespeeld. Maar in de wat vroegere geschiedenis van ons land zijn is er wel degelijk een van Nederlands vergeten oorlogen gevoerd.

Van oorsprong behoorde de provincie die nu Drenthe is tot het Sticht, het prinsdom van de bisschop van Utrecht (dat de Utrechtse bisschoppen net als die van Luik eigenlijk prins-bisschop waren, is in Nederland met het prominenter worden van het Huis van Oranje en Oranje-Nassau uit de geschiedenisboekjes verdwenen). Dat Sticht omvatte ruim de helft van het huidige Nederland. In het westen was het huidige Utrecht iets groter: maar het omvatte eveneens de Veluwe, Overijssel, geheel Drenthe en een groot deel van Groningen, waaronder de stad zelf.

Drenthe was geen belangrijk gebied, alhoewel formeel wel een (oud) graafschap; het was vooral een moerassig veengebied waar maar een enkele edelman gezag uitoefende (de burggraaf van Coevorden met name), en was vooral van belang als gebied waar men doorheen moest op weg naar de stad Groningen. En natuurlijk moest het herderlijk worden bestuurd door de bisschop, al behoorden delen van het gebied herderlijk tot een ander bisdom (Osnabrück).

Nadat de positie van de Utrechtse bisschoppen na het Concordaat van Worms (1122) ernstig ondergraven werd door de graaf van Holland en de latere hertogen van Gelre, kreeg de bisschop het ook moeilijker tegen de burggraaf van Coevorden, zijn eigen leenman. Deze adellijke vazal was de enige edelman van werkelijke betekenis in de veenlanden van zuidelijk Drenthe, en de bisschoppen hadden de grootste moeite hen vanuit Utrecht in bedwang te houden. In het begin van de 13e eeuw ging dat helemaal mis. Conflicten tussen Bisschop en burggraaf resulteerden in de Slag bij Ane – nog steeds het focale punt van Drents nationaal gevoel. Bisschop Otto von der Lippe(!) sneuvelde nadat hij en zijn leger in de Drentse moerassen verzeilden. De oorspronkelijke beschrijving van de slag is bewaard gebleven.

Weliswaar werd de burggraaf (die via een zijtak afstamde van het Hollandse Huis) het volgende jaar door de nieuwe bisschop in de val gelokt en vermoord, maar uiteindelijk verloor het Utrechtse bisdom steeds meer van zijn macht. In het begin van de 15e eeuw werd die macht hersteld en werd het burggraafschap Coevorden opgeheven. Coevorden kreeg daardoor als eerste plaats in Drenthe in 1407 stadsrechten.

Daarmee was het eigenlijk gedaan met de strijd om de macht in Drenthe. In 1536 werd het oude Oversticht gesplitst nadat de troepen van hertog Karel van Gelre waren verslagen door de Bourgondische stadhouder van Friesland  Schenk van Toutenburg in de eerste Slag bij Heiligerlee (1536, niet 1568!). Het werd voortaan het landschap Drenthe, en was daardoor ook tijdens de republiek geen onafhankelijk gewest, maar weinig meer dan een Generaliteitsland, zoals ook de veroveringen van de Republiek in de Tachtigjarige Oorlog in Brabant, Limburg en Zeeuws-Vlaanderen waren.

Pas na de val van de Republiek (1795) en de Franse tijd tot 1815 werd Drenthe weer een onafhankelijke entiteit.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.