Tot Nederlands Vergeten Oorlogen die wel heel ver in het geheugen van ons land zijn weggezakt behoren die in Ceylon (Sri Lanka) en India.

De creatie van Nederlands Ceylon gaat terug naar de periode van de 80-jarige oorlog, en meer specifiek de strijd tegen Portugal in de periode dat die daar een onderdeel van was. In de periode dat Portugal onderdeel van Spanje was (1580-1640), bleef de verdeling van de wereld volgens het Verdrag van Tordesillas in werking. De wereld tussen de meridianen van Lissabon en Manilla bleef dus het terrein waar het Portugese empire in stand en actief bleef. Ook na 1640 moest er het een en ander worden afgewikkeld alvorens de vrede werd getekend en een evenwicht werd bepaald. Het resultaat was dat het Aziatische empire van Portugal stevig werd uitgekleed ten gunste van de VOC. Onderwerp van die gevechten was ook Ceylon, herkomst en enige bron van de zeer begerenswaardige specerij kaneel.

Kandy
De basis van het conflict op Ceylon tussen deze Europese machten lag in de kans die de problemen van Portugal met inheemse koninkrijken bood. Al sinds hun arriveren in 1505 in Colombo waren de Portugezen doende geweest hun macht over het eiland uit te breiden. Niet alleen vanwege de kaneel, maar ook omdat het gebied een te behappen strategisch doel was van waaruit men de Portugese activiteiten in Azië zou kunnen coördineren.

De Nederlanders mengden zich pas in 1638 in deze voortmodderende oorlogen. Door een verdrag met het inheemse koninkrijk Kandy had de VOC plotseling een prima voet aan de grond om op het eiland in gevecht te gaan met de Portugezen. En ook al was het verbond met Kandy wankel (in de jaren 1640-49 voerde men een driehoeksoorlog), uiteindelijk slaagden de VOC en Kandy er gezamenlijk in de Portugezen van Ceylon te verjagen. Colombo viel in 1656, en in 1658 waren ook de laatste Portugezen van het eiland weg. De Nederlanders gedroegen zich echter niet als de huurlingen van Kandy (zoals de heerser van dat koninkrijk over hen dacht), maar als autonome veroveraars, naar de gewoonte van Europese veroveraars ook elders in de wereld. Kandy behield ongeveer de helft van Ceylon, maar de grootste bevolkingscentra (Colombo en Galle) bleven in handen van de VOC, die daarmee ook bleef domineren

Denemarken
Dat er geen volledige verovering werd betracht had zeker ook te maken met het arriveren van Deense handelaren op Ceylon in 1620. Hoewel de Denen in de oorlogen met Portugal nauwelijks een rol speelden, was de VOC zich maar al te bewust van het risico van een interventie door een andere Europese zeemogendheid, zodat werd besloten dat een evenwicht met het inheemse Kandy de beste manier was om het bezit van het eiland blijvend te garanderen.

Ceylon bleef in handen van de VOC tot de verovering door het UK (1796) tijdens de Napoleontische oorlogen, zoals vrijwel alle Nederlandse en VOC-bezittingen in die periode. Maar Ceylon kreeg Nederland nooit meer terug, wat mede als reden had dat het koninkrijk Kandy in 1815 als protectoraat aan hen werd toebedacht, zodat de Britten geheel Ceylon in bezit kregen.

---

Eerdere afleveringen van Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.