De 4e Engelse oorlog is een vreemde eend in de bijt binnen de Engelse oorlogen. Als onderdeel van Nederlands vergeten oorlogen past zij daarom echter zoveel te beter.

De 4e Engelse oorlog was in zekere zin de laatste van de 18e-eeuwse oorlogen waarin wereldwijd gevochten werd, maar de wereld buiten (West-)Europa er weinig tot niets van merkte. De vestiging van een Europese staat op Amerikaans gebied (USA) veranderde ongemerkt al het karakter van de wereldpolitiek. Militair was Amerika het voornaamste slagveld, maar het grootste deel van het maritieme conflict werd war Nederland betreft in Europa uitgevochten. Ons land had geluk dat dat niet de eerste aandacht van het UK had.

Ondanks dat kreeg de Republiek harde klappen van de Britten. En de verwijzing naar de toekomst van de Revolutionaire en Napoleontische oorlogen was al minstens zo omineus.

De oorlog eindigt uiteindelijk in 783 met de Vrede van Parijs ( Ofwel: de Vrede van Versailles ). Nederland verloor het specerijenmonopolie en moest Negapatnam in India afstaan aan de Engelsen. De Engelsen kregen recht op de vrije vaart door de Molukken en door Oost-Indië. De oorlog heeft Nederland niet alleen monopolierecht gekost, het heeft Nederland ook nog in grote schulden van meer dan 200 miljoen euro gebracht.

Belangrijke delen van het Nederlandse koloniale imperium werden afgenomen, of in waarde verminderd. De VOC raakte in financiële problemen (surséance in 1781) die niet oplosbaar waren door het verlies van haar monopolierechten, en de laatste bezittingen in India die resteerden van het verlies van de hoofdvestiging in Negapatnam waren onvoldoende om Nederland nog een rol van betekenis te late spelen in het proces dat India langzaam geheel onder Brits bestuur bracht, en werden tijdens de Napoleontische oorlogen in stilte geannexeerd.. Wat de VOC betreft:

Door 219 miljoen gulden schulden en het feit dat de Engelsen de zee beheersten, zorgde ervoor dat de VOC niet verder kon gaan. Na twee succesvolle eeuwen ging de Compagnie op 31 december 1799 definitief ten onder.

In het Caraïbisch gebied duurde de oorlog niet lang

As far as the Dutch were concerned, the war in the West Indies was over almost before it had begun. Admiral Rodney, the commander of the Leeward Islands station of the Royal Navy, attacked the Dutch colonies in that part of the Caribbean: St. Eustatius, Saba, and Saint Martin, as soon as he had received word of the declaration of war, in the process surprising a number of Dutch naval and merchant ships, which were still unaware of the start of hostilities. St. Eustatius (captured on 3 February 1781), that had played such a large role in the supply of the American rebels with arms, was completely devastated by him.

Ook rond Suriname waren de kansen wisselend:

Though an attempt was made to likewise capture the Dutch Leeward Antilles, these remained in Dutch hands, as did Suriname, though neighboring Berbice, Demerara, and Essequibo were rapidly taken by the British early in 1781.These were retaken by the French captain Armand de Kersaint in 1782, and restored to the Dutch after the war.

Maar tijdens de Napoleontische oorlogen kwam ook dit gebied van Berbice, Demerara, and Essequibo definitief in Britse handen.

Kaap de Goede Hoop bleef alleen in Nederlandse handen dankzij Franse assistentie:

In March 1781, British Admiral George Johnstone was sent to capture the Cape Colony. France, which had already planned to send a fleet to India, received intelligence of this, and directed its commander, the Bailli de Suffren, to try to reach the Cape before Johnstone. After Johnstone and Suffren met in a happenstance battle in the Cape Verde Islands, Suffren was able to arrive before Johnstone, and the strength of French troops he left dissuaded Johnstone from attacking the colony. After capturing a number of VOC ships in the nearby Saldanha Bay, he returned to North Atlantic waters.

Suffren hielp later op Ceylon Nederlandse verliezen aldaar te heroveren. In August 1782 the French recaptured Trincomalee. Ironisch gevolg van deze oorlog was dat Nederland in 1785 een verbond sloot met Frankrijk, waarmee het tijdens de 4e Engelse oorlog zo goed had samengewerkt om de jonge USA steunen.

Deze oorlog liet uitermate duidelijk zien dat Republiek en VOC niet zouden zijn opgewassen tegen nieuwe oorlogen en tegenslagen. De tijd van de Republiek was voorbij, maar moest voor haar ondergang wachten op de Franse verovering door Pichegru in 1795.

---

Dit is het derde deel van de bespreking van de 4e Engelse oorlog. Delen 1 en 2 vindt u onder de links.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.