Na de ramp met MH17 evalueren we nu de aanpak van de nasleep door de Nederlandse regering. Er doorheen bladerend verbaast het niet dat men heeft gepoogd ze uit de media-aandacht weg te houden: de stukken die Nederlandse media via de rechter los kregen van de regering zijn op een paar punten heel verhelderend.

Om met een compliment te beginnen: direct na bekend worden van de gebeurtenis boven Oekraïne startte de ambtelijke machinerie met het vormen van een coördinerende groep ministers ondersteund door topambtenaren. De fine fleur van Nederland bestierend Haags volk werd bij elkaar gehaald. Nuttig en verstandig. Een tweede goed punt, is dat deze werkgroep begon met de voor Nederland drie belangrijkste punten te formuleren:

1. Repatriëring van de slachtoffers
2. Onderzoek naar de toedracht (Onderzoeksraad voor Veiligheid)
3. Strafrechtelijke vervolging van de daders. De ‘onderste steen’ van premier Mark Rutte.

Wat, hoe en waarom. Een elementaire aanpak uit handboeken die desalniettemin maar al te vaak wordt vergeten in panieksituaties. Tot hier werkte het ambtelijk systeem voorbeeldig.

Maar daarna gaat het snel mis. Al in een heel vroeg stadium constateert de regering dat de rebellen in Oost-Oekraïne de schuldigen moeten zijn, en interfereren allerhande geopolitieke overwegingen in de aanpak. Nederland is niet alleen een klein land dat een ramp is overkomen, maar ook een onderdeel van NATO, dat een vaststaande mening heeft over alles wat er in Oost-Oekraïne gebeurt.

Wat ook uit alles blijkt, is dat de gevormde commissie zich onledig houdt met conclusies die weliswaar logisch zijn, maar niets toevoegen aan een gerichte aanpak van punt 1:

• Gezien de beelden van de crash is de kans op overlevenden nihil
• Vervolging gewenst in Nederland

Wel ziet de regering de emotioneel-publicitaire bui al hangen:

• Het is zeer waarschijnlijk dat een deel van de slachtoffers de Nederlandse nationaliteit bezit.
• De gebeurtenis zal veel emoties losmaken gezien het hoge aantal (Nederlandse) slachtoffers
• Indien er kinderen onder de slachtoffers zijn zal dat de emoties doen oplopen.
• Indien sprake is van het neerhalen van het vliegtuig zal dit tot een extra schok leiden, zeker als dit opzettelijk is gebeurd.”
• Er moet wellicht ook rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat niet alle lichamen of lichaamsdelen zullen worden teruggevonden of geïdentificeerd.”
• Onderzoek, repatriëring en hulpverlening zullen lang op zich laten wachten waardoor zorgen langer kunnen voortleven.

Die focus op de emotioneel-publicitaire kant van de zaak blijft uiteindelijk het meest hangen als je het (uitstekende) verhaal van RTL doorneemt. ‘We hebben gedaan wat we konden’ krijgt zo een cynischer ondertoon dan helemaal gerechtvaardigd is, maar helemaal onterecht is dat niet: de Nederlandse regering is in een tamelijk vroeg stadium overgegaan op het beperken van de publicitaire schade, en uiteindelijk werd alles daaraan ondergeschikt.

Dat toont zich het best als je in retrospectief alle nieuwsberichten uit de eerste maanden doorneemt, waarin uit publicitaire onmacht de geopolitieke kaart een aantal malen werd gespeeld – en daarmee ook de verhoudingen met Rusland op essentiële wijze al op voorhand onder druk zette. Dat tot op heden zowel de Oekraïne, USA als Rusland essentiële gegevens weigeren te delen onderstreept dat de geopolitieke kaart zo lang mogelijk uit het spel had moeten blijven. Ik zeg niet dat dat de reden is voor de stroeve samenwerking, maar geholpen heeft het zeker niet.

Het publicitaire dieptepunt is onmiskenbaar de kletspraat die Frans Timmermans zich permitteerde bij zijn optreden bij Pauw op 8 oktober 2014 (zijn hysterische jankvoorstelling bij de VN valt daarbij in het niet). Het moet voor zijn departement een opluchting zijn geweest dat Timmermans naar Brussel vertrok.

Alles bijeen weinig reden om vrolijk te worden van de bestendigheid van de Nederlandse overheid tegen onvoorziene calamiteiten.