Moet je mensenrechten onontwarbaar verbinden met religie? Het ging Toon Kasdorp veel te ver, en beargumenteerde dat hieronder.

De ChristenUnie vond vijf jaar geleden dat de nota van het kabinet over de mensenrechten op gespannen voet stond met de vrijheid van godsdienst. Dat concludeerden haar vertegenwoordigers uit de mededeling dat in het kabinetsbeleid andere mensenrechten, zoals die van vrouwen en homo’s voorrang zouden krijgen.

Meer van het een is minder van het ander zal de gedachte zijn en dat is dan weer in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Of misschien bedoelen ze juist het omgekeerde en vinden de christenen dat een levensbeschouwing meer bescherming verdient naarmate die dieper is. Dat zou je af kunnen leiden uit de basis die ze onder alle vrijheidsrechten legden namelijk dat die de mensen de mogelijkheid moeten bieden overeenkomstig hun diepste overtuiging te leven.

In feite is er, zoals ze zelf ook zeiden, geen enkele reden om een onderscheid te maken tussen godsdienst en alle andere levensopvattingen. Het verschil bestaat in hoofdzaak hierin dat godsdienst historisch een publieke rol claimt en dat het een opvatting is die collectief wordt uitgedragen. En die laatste twee aspecten vindt men nergens terug in de verdragen of in de grondwet.

Ook zonder dat de godsdienst met zoveel woorden wordt genoemd volgt uit het recht van vrijheid van geweten en gedachten dat het ieder vrij staat te geloven wat hij wil. Voor zijn geloof mag niemand worden vervolgd. Maar rechters trekken uit de vrijheid van godsdienst veel verder gaande consequenties.

Het staat godsdienstige mensen in dit land vrij alle rituelen uit te voeren die met hun godsdienst van doen hebben, kerken te bouwen, scholen op te richten en homoleraren op die scholen af te wijzen als dat onderdeel uit maakt van hun geloofsleer, allemaal in naam van de godsdienstvrijheid.

In het openbaar en gezamenlijk een godsdienst uitdragen en de medegelovigen collectief onder druk zetten om volgens de leer te leven, dat beperkt ipso facto de vrijheid van die gelovigen en ook die van anderen.

Persoonlijk vind ik dat je dat tot op zekere hoogte aan je medemensen moeten gunnen en dat je die inbreuk op je eigen vrijheid voor lief moeten nemen. Zo vond ik dat die seculiere burgers van Tilburg indertijd verdraagzamer hadden kunnen zijn tegen hun katholieke medeburgers. Het luiden van kerkklokken op zondagochtend is een oude traditie en een vorm van overlast waar generaties mee hebben leren leven. Maar ik vond niet dat een school een homoleraar moet kunnen ontslaan omdat Jahwe om soortgelijke redenen de steden Sodom en Gomorrah in brand had gestoken. Ik vind het gevaarlijk zoiets als een recht in de grondwet vast te leggen.

Vrijheid van godsdienst betekent dat iemand niet vanwege zijn godsdienst kan worden vervolgd of gediscrimineerd en daar moet het bij blijven. Dat volgt al uit de vrijheid van gedachten en geweten en een aparte vrijheid van godsdienst is daarom overbodig. Het staat in de verdragen, dat is juist, maar het betekent dat we die verdragen restrictief moeten interpreteren.

Als christenen in moslimlanden worden vervolgd moet onze minister iets doen, bijvoorbeeld er voor zorgen dat Europese subsidies aan zo’n land worden ingetrokken en hetzelfde geldt als moslims worden vervolgd in Birma. Maar ik zou aan het recht van vrijheid van godsdienst graag zien toegevoegd dat het gaat om iemands persoonlijke levensovertuiging en nergens anders om.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp

Meer over Mensenrechten vindt u op VoL hier.