De logica van dit moment is eerder: “Wir wollten es nicht gewusst haben”. Hoe rechtvaardig je nu èn later nog je struisvogelbestaan?

We hebben hem al een tijd niet meer gehoord, maar Wir haben es nicht gewusst was ooit de sleutelzin van Duitsers die meenden zich aldus aan de collectieve verantwoordelijkheid van Duitsland voor de Holocaust te kunnen onttrekken. Een van de gevolgen werd het ongediscrimineerde openstellen van de grenzen van de hele EU voor gelukszoekers uit andere streken en culturen. Opdat de fouten uit het Interbellum konden worden vermeden. Iedereen mocht plotsklaps naar binnen: Wir schaffen das, en zo. Inclusief de toegang tot sociale voorzieningen, die ooit werden ingesteld als vangnet om sociale problemen binnen de westerse verzorgingsstaten op te vangen. Dat je daarmee niet de hele wereld kunt opvangen begrijpt een kind – mits het dat kind goed wordt uitgelegd.

Aan die goede uitleg schort het al enige decennia. Slechts het halve verhaal van onze rijkdom wordt verteld. Zodat er een hele generatie opgroeide met een verwrongen beeld van wat er mogelijk is met de grote, maar niet oneindige middelen van het voorheen zo rijke westen. Voorheen, want de verplichtingen die we met de instroom van behoeftige volksverhuizers op ons hebben genomen, zal de komende vijftig jaar onze economieën zwaar onder druk zetten. Zo ze al niet bezwijken. Ook toekomstige verplichtingen moeten bij het opmaken van de balans van huidige rijkdom worden verdisconteerd. Wie dat consciëntieus doet zal zich dood schrikken. Zeker als de arbeidsparticipatie naar te verwachten lage niveaus gaat zakken. En het extra gevolg: de noodzaak te zorgen voor mensen waar we nooit iets aan zouden kunnen hebben. maar die we desondanks in hordes toe lieten en waar we dan mee zitten.

Hoe gaan de politici daar tegen de tijd dat het penibel wordt op reageren – als men al kans ziet de volgens velen logisch te verwachten burgeroorlogen te vermijden? Dat ligt in de geschiedenis besloten: men zal wijzen naar reeds overleden politieke voorgangers, wijzen naar de EU-bonzen van nu, wijzen naar iedereen, behalve naar zichzelf. Want over zichzelf zullen zij slechts te melden hebben: Wir haben es nicht gewusst.

Dat de geschiedenis zich herhaalt, eerst als drama, daarna als klucht, is een uitspraak van Karl Marx. En verdomd dat die man toch ergens gelijk in had.