Dat de kwestie Wit-Rusland de hopeloze onderlinge verdeeldheid van de EU demonstreert is feitelijk een eufemisme. Deze week verviel daardoor de EU-top. En dan zijn er de mogelijke sanctie stegen Turkije nog…

Internationale analisten concluderen dat Rusland het spel rond Wit-Rusland ditmaal beheerst. De pretenties van de EU over haar bezorgdheid over de Wit-Russische bevolking waren al weinig overtuigend na de strapatsen in Oekraïne en het Maidanplein, maar het is er na de aanvankelijke ‘verontwaardiging’ in Brussel en Berlijn niet beter op geworden.

Dinsdag werd de Wit-Russische leider Loekashenko opnieuw ingezworen als president, in een beperkte, tevoren geheim gehouden ceremonie. Komende zondag zullen daar door in Minsk de protesten weer aanzwellen, er worden zelfs 100.000 demonstranten verwacht. Maar veel helpen zal het niet, en verwachtingen van buitenlandse steun zijn niet reëel. De EU kan het maar niet eens worden over tegen wie en hoe sancties in te stellen. Rusland leunt achterover en heeft tot dusver geen groot probleem:

Another Lukashenko term certainly means that he will continue relations with Russia. Relations between Minsk and Moscow are periodically overshadowed by trade and economic disputes, but Lukashenko has rarely strayed too far outside Russia’s orbit. Similarly, if Moscow had a choice, it would choose Lukashenko; the Kremlin already understands how to deal with him and how to leverage him.

Er zijn evenmin tekenen die een opening bieden:

In contested elections such as these generally, the power lies in who can retain control over the economy, especially over the state sectors of the economy. And in the case of Belarus, Lukashenko still holds that power. The government also controls the education and health care systems, the media and the state budget. Despite some recent strikes and subsequent layoffs, the economy is largely unaffected, and enterprises continue to operate. The military supports Lukashenko too. During his inauguration, representatives of every branch swore an oath of loyalty to the president.

Kort gezegd, de oppositie is verontwaardigd, maar heeft niet de middelen daadwerkelijk resultaten te creëren. Het is niet zonder ironie dat een Wit-Russische oppositieleider Brussel opriep moed te scheppen. Als er iets is dat in Brussel ontbreekt is het dat – uiteindelijk is men in Brussel nog veel banger voor een soortgelijke opstandigheid binnen de EU zelf.

Kenmerkend voor de ambivalentie is de verklaring van premier Rutte – in het zog van Brussel – deze week dat Nederland president Loekashenko niet langer erkend als staatshoofd van Wit-Rusland. Wie dat dan wel zou moeten zijn zei hij er niet bij, en evenmin werd de Nederlandse ambassadeur teruggehaald – wat een logische stap was geweest als Rutte’s verklaring iets anders was geweest dan een poging de bühne en de Tweede Kamer-idealisten rustig te houden. In Nederland wil niemand dat benoemen, maar is het echt anders dan ik het  hier opschrijf? Natuurlijk niet. Meer dan een minister naar een buurland sturen die met een oppositieleidster sprak hebben we niet gedaan.

Over eventuele sancties vecht men elkaar in Brussel ondertussen de tent uit. Duitsland wil wel:

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas heeft zich uitgesproken voor de mogelijkheid van EU-sancties tegen de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko persoonlijk.
“We moeten vaststellen dat er de afgelopen weken niets beter is geworden. Het geweld dat Loekasjenko tegen vreedzame demonstranten uitoefent, is volkomen onaanvaardbaar”, zei de SPD-politicus maandag aan de zijlijn van discussies met de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU in Brussel. “Men moet zich daarom afvragen of met Loekasjenko niet ook de hoofdverantwoordelijke op de sanctielijst moet komen”, zei Maas.

Maar we moeten ook vaststellen dat men in Brussel op ongekende wijze de kop in het zand steekt. Formeel is de EU-top gisteren uitgesteld vanwege voorzitter Michel die in Corona-quarantaine is gegaan. Lachwekkend. Als men een conferentie met China houden wil  gebeurt dat thans via een videoconferentie. Zodat dit voor iedereen herkenbaar is als smoesje om niet bijeen te komen. Niet bijeenkomen is in het EUversum beter dan een mislukte top. Toppen zijn er om handtekeningen te verzamelen, maar dat zat er helemaal niet in. Want waar al helemaal geen aandacht is in onze media, is dat het gekoppelde conflict tussen Griekenland en Turkije over de Egeïsche Zee nog geen schijn van een oplossing vertoont, en ook daarover ‘zou men’ sancties gaan afkondigen. Maar, tegen Turkije?

In Duitsland rilt de volledige regering als een rietje als het maar ter sprake komt. In Turkije gelooft men er in ieder geval niet in, en constateert opgelucht dat Duitsland de facto Turkije steunt.

De situatie in Brussel is derhalve dat Duitsland sancties wil tegen Wit-Rusland, maar dat Frankrijk er geen enthousiasme voor kan opbrengen. Omgekeerd wil Frankrijk sancties tegen Turkije.maar In Duitsland weigert men het zelfs maar te overwegen.

Weet u wat er met uw spieren gebeurt als je tegelijk twee verschillende kanten op probeert te lopen? Dan scheurt er iets in je kuit, en dat heet een ‘zweepslag’. Om dat even te laten afkoelen ligt daarom in Brussel nu voorzitter Michel met zijn lamme pootje omhoog.

Die onenigheid over sancties tegen Wit-Rusland heeft de EU hierover nu al elke geloofwaardigheid doen verliezen, en het wachten lijkt tot Duitsland oudergewoonte capituleert voor de Franse druk. Frankrijs wachten op het verlopen van de demonstraties in Minsk, en met de naderende winter is geen gekke strategie. Als de situatie in Wit-Rusland min of meer normaliseert heeft het Frankrijk nog steeds alle aanleiding druk tegen Turkije te eisen.

Dan moet Frau Merkel plotseling met de billen bloot.

Een onsmakelijke gedachte.

---

Meer over Wit-Rusland vindt u hier. Over Turkije vindt u hier een heel dik dossier.